Yasama Organının Yapısı KPSS Anayasa Ders Notları

YASAMA ORGANIN YAPISI

Yasama yetkisi Türk halkı adına TBMM kullanır. Türkiye Büyük Millet Meclisi 550 milletvekilinden oluşur.

Milletvekili seçilebilme şartları:

Ø Türk vatandaşı olmak.

Ø 30 yaşını doldurmuş olmak.

Ø En az ilkokul mezunu olmak.

Ø Askerlik hizmetini yapmış olmak.

Ø Yüz kızartıcı suç işlememiş olmak.

Ø Kamu hizmetlerinden yasaklı olmamak.

Ø Taksirli suçlar hariç toplam 1 yıldan daha fazla ağır hapis cezası almamak.

Seçimler:

Ø TBMM seçimleri 5 yılda bir yapılır.

Ø TBMM ve Cumhurbaşkanı seçimlerin yenilenmesine karar verebilir.

Ø Cumhurbaşkanı seçilmediği takdirde meclis feshedilir ve 3 ay içersinde yeni seçimler yapılır.

Ø Savaş durumunda TBMM seçimleri 1 yıl ertelenebilir.

Ø TBMM üyelerinin %5’i boşalırsa ara seçime gidilir. Ara seçim her seçim döneminde bir kez yapılır. Genel seçimden 30 ay geçmedikçe ve genel seçimlere 1 yıl kala ara seçim yapılamaz.

Ø Üye tamsayısının %5’i boşalırsa ara seçimlerin yapılmasına 3 ay içersinde karar verilir.

Ø Seçimler, yargı organlarının denetimi altında yapılır. Bu yargı organı Yüksek Seçim Kuruludur. Kararları kesindir, itiraz edilemez.

Ø Hakim ve savcılar ile yüksek yargı mensupları, öğretim elemanları, YÖK üyeleri, memur ve işçi olmayan diğer kamu görevlileri, ordu mensupları görevlerinden ayrılmadıkça aday olamazlar ve milletvekili seçilemezler.

Ø Milletvekili, meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz olarak bir ay içersinde toplam 5 birleşim günü katılmadığı durumda milletvekilliği düşer.

Ø Yasama dokunulmazlığı kaldırılan veya üyeliği düşen milletvekili, Meclis Genel Kurulu kararının alındığı tarihten başlayarak 7 gün içinde Anayasa Mahkemesine başvurulur. Anayasa Mahkemesi de bu kararı 15 gün içersinde kesin karara bağlar.

Ø TBMM 550 milletvekilinden oluşur ve milletvekilleri, her biri birer seçim çevresi olan illerden seçilir. Ancak, bir siyasal partinin bir ilden milletvekili çıkarabilmesi için, hem Türkiye genelindeki, hem de o ildeki geçerli oyların en az %10’nu kazanması gerekir.

Yüksek Seçim Kurulu

Ø TBMM üyelerinin seçim tutanaklarını kabul etme görevi Yüksek Seçim Kurulunundur.

Ø Seçimler, yargı organlarının denetimi altında yapılır. Bu yargı organı Yüksek Seçim Kuruludur. Kararları kesindir, itiraz edilemez.

Ø 1982 Anayasasına göre Yüksek Seçim Kurulu üyelerini; Yargıtay ve Danıştay Genel Kurulları seçer.

TBMM’nin Görev ve Yetkileri

Ø Kanun koymak, değiştirmek.

Ø Bakanlar kuruluna Kanun Hükmünde Kararname çıkarma yetkisi vermek.

Ø Bütçe ve kesin hesap kanun tasarılarını görüşmek ve kabul etmek.

Ø Bakanlar Kurulunu denetlemek.

Ø Ölüm cezalarının yerine getirilmesine karar vermek.

Ø Milletlerarası anlaşmaların onaylanmasına karar vermek.

Ø Para basılmasına karar vermek.

Ø Savaş ilanına karar vermek.

Ø Genel ve özel af ilanına karar vermek.

Ø Savaş hali ilanı ve silahlı kuvvet kullanılmasına karar vermek.

Dip Notlar:

Ø TBMM bir yasama yılında en fazla 3 ay tatil yapar.

Ø TBMM, Ekim ayının ilk günü Cumhurbaşkanın açılış konuşmasıyla çalışmalarına başlar.

Ø TBMM bütçe komisyonu 40 kişiden oluşur. 25 iktidar, 15 muhalefet üyelerinden oluşur.

Ø Unutulmamalıdır ki Cumhurbaşkanın tek veto edemediği kanun bütçe kanunudur.

Ø Milletlerarası anlaşmalar. KANUN niteliğindedir itiraz edilemez.

Ø Toplantı yeter sayısı demek; üye tamsayısının en az 1/3’ü demek yani 184 milletvekili.

Ø Karar yeter sayısı ise; toplantıya katılanların salt çoğunluğudur. Karar yeter sayısı hiçbir şekilde üye tamsayısının 1/4 ‘nün bir fazlasından az olamaz.

Ø Kanun teklif etmeye Bakanlar Kurulu ve milletvekilleri yetkilidir.

Ø TBMM tarafından kabul edilen kanunları Cumhurbaşkanı 15 gün içersinde yayımlar. Cumhurbaşkanı, yayımlanması uygun bulmadığı kanunları tekrar görüşülmek üzere TBMM’ye geri gönderir.

Kanun Hükmünde Kararname (KHK)

1971 yılında yapılan değişiklerle Anayasamıza girmiştir.

Ø Olağan dönemlerde; Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.

Ø Olağanüstü dönemlerde; Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır.

Ø KHK çıkarmak için TBMM tarafından Bakanlar Kuruluna yetki kanunu ile izin verilmesi gerekir. Olağanüstü dönemde çıkartılan KHK’ de yetki kanuna ihtiyaç yoktur.

Ø KHK kişi hakları ve ödevleri ile ilgili haklar ve ödevler düzenlenemez.

Ø KHK başka bir tarih belirlenmemişse Resmi Gazetede yayımlandıkları gün yürürlüğe girer ve aynı gün TBMM’ye sunulur. TBMM’ye sunulmayan kararnameler bu tarihte yürürlükten kalkar.

Tüzük: Kanunların uygulanmasını göstermek ve emrettiği işleri belirlemek amacıyla çıkarılır. Bakanlar Kurulu tarafından çıkarılır ve Danıştayın incelemesinden geçirilir. Tüzüğün şekli şartı Danıştayın incelenmesinde geçmektedir.

Yönetmelikler: Başbakan, Bakanlıklar ve Kamu Kurum ve Kuruluşların kendi iç yapılarına ve çalışma sistemlerini belirlemek amacıyla çıkarılır.

TBMM’NİN BİLGİ EDİNME VE DENETİM YOLLARI

Ø Soru: Bakanlar Kurulu adına, sözlü veya yazılı olarak cevaplandırılmak üzere Başbakan veya Bakanlardan bilgi istenilmesidir.

Ø Genel Görüşme: Toplumu ilgilendiren belli bir kanunun TBMM genel kurulunda görüşülmesidir.

Ø Meclis Soruşturması: Başbakan veya Bakanların cezai sorumlulukların araştırılmasıdır. TBMM üye tamsayısının en az onda biri tarafından verilir.

Ø Meclis Araştırması: Belli bir konuda bilgi edinmek için yapılan incelemedir.

Ø Gensoru: Hükümetin veya bir Bakanın siyasal sorumluluğuna yol açabilir. Gensoru en az 20 milletvekili tarafından verilir.

Dip not: Başbakanın Yüce Divan’a sevki halinde hükümet istifa etmiş sayılır.

OLAĞANÜSTÜ YÖNETİM USULLERİ

1982 Anayasasına göre olağanüstü hal ilan yetkisi Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kuruluna aittir. 1982 Anayasasına göre üç türlü olağanüstü hal rejimine yer verişmiştir. İki durumda olağanüstü hal ilan edilmekte diğer durumda ise sıkı yönetim ilan edilmektedir. Olağanüstü hal ilanın birinci nedeni, tabii afet, tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım halleridir. İkinci nedeni; şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzenin ciddi şekilde bozulmasıdır. Üçüncü nedeni; sıkı yönetimdir. Savaş hali durumunda ilan edilir.

Olağanüstü Hal İlan Şekilleri

1. Olağanüstü hal ilan şekli; Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu tarafından ilan edilir. 2. ve 3. Olağanüstü hal ilan şekli; Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu Milli Güvenlik Kurulunun görüşünü alarak sıkı yönetim ilan edilir.

Dip Notlar:

Ø Her üç durumda da olağanüstü hal veya sıkı yönetim ilan edildikten sonra Resmi Gazetede yayımlanır ve TBMM’ye sunulur.

Ø Olağanüstü hal 6 ay için ilan edilir. Gerekli şartlar oluştuğunda 4 ay uzatabilir.

Ø Sıkı yönetim ilan edildikten sonra;

Ø Kolluk görev ve yetkileri askeri makamlara geçer.

Ø Temel hak ve hürriyetler sınırlanabilir veya durdurulur.

Ø Bazı suçlar Askeri Mahkemelerde görülür. 

Benzer Yazılar