1961 ANAYASASI
Ø Yasama yetkisi Millet
Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu olarak iki meclis arasında bölüşülmüştür.
Parlamenter sistem uygulanmıştır.
Ø Devlet Planlama
Teşkilatı kuruldu (1960). Kalkınma ve yıllık planları hazırlar.
Ø 27 Mayıs 1960
müdahalesiyle birlikte geçici bir anayasa düzeni kurulmuş ve meclisin yetkileri
ile donatılmış Milli Birlik Komitesi
(MBK) oluşturulmuştur. MBK, Kurucu Meclisin askeri kanadını oluştururken
Danışma Meclisi sivil kanadı oluşturuyordu. Bu komitenin kurduğu Kurucu Meclis
anayasa ve seçim kanunlarını yapmakla görevlendirilmiştir. Kurucu Meclis
üyelerinin bir bölümü iki dereceli seçimle seçilen üyelerden, bir bölümü
siyasal partilerin kendi seçtikleri temsilcilerden, diğer bölümü de çeşitli
kuruluşların (üniversiteler, barolar, yargı organları gibi) temsilcilerden
oluşmuştur. Üyelerin bir bölümü de Devlet Başkanı ve Milli Birlik Komitesi
tarafından seçilmişti.
Ø Anayasanın üstünlüğü: Anayasanın 8. maddesi ile anayasaya
aykırı kanunların çıkartılamayacağı, uygulanamayacağı belirtildikten sonra,
Anayasanın yasama, yürütme ve yargı organları ile idareyi ve kişileri bağladığı
belirtilerek Anayasanın üstünlüğü gerçekleştirilmiştir. Ayrıca kurulan yargısal
denetim mekanizması ile önemli bir güvence sistemi getirecek anayasanın
üstünlüğü sağlanmaya çalışılmıştır. Anayasa Mahkemesi kurulmuştur.
Ø Kuvvetler ayrılığı ilkesi: Yasa yapma yetkisi
TBMM, yargı yetkisi Mahkemelere ve yürütme yetkisi Cumhurbaşkanı ve Bakanlar
Kuruluna verilmiştir. Yargı erkinin bağımsızlığı ile pratik önem kazanmaktadır.
Ø Devlet iktidarının paylaşımı: İki meclis sistemi
getirilmiştir. Buna göre meclis yani yasama organı Millet Meclisi ve Cumhuriyet
Senatosu olarak ikiye ayrılmıştır. Genel idare içinde özerk yönetimle, kendi
kendilerini yönetme yetkisine sahip kuruluşların yapılanmasına izin
vermektedir. Örneğin; üniversiteler ve radyo televizyon idarelerinin konumu bu
kapsamdaydı.
Ø Çoğulcu toplum yapısının geliştirilmesi: Siyasi partiler
güvenceli bir hukuki statüye kavuşturulmuştur. Sendikalar hakkında düzenlemeler
iş hukukun gelişimi ve demokratik esaslara uyumu açısından önemli sonuçlar
doğurmuştur. Özerk statüye sahip kamu kuruluşları kurulmuştur.
Ø Temel hakların genişletilmesi ve güçlendirilmesi: Önceden izin
almaksızın toplantı ve yürüyüş yapma hakkı getirilmiştir. Temel hak ve
hürriyetler, anayasanın sözüne ve ruhuna
uygun olarak kanunla sınırlanabilir. Bu madde ile temel hak ve
hürriyetlerin sınırlandırılması ağırlaştırılmıştır. 1961 anayasası ile temel
hak ve hürriyetlerin sınırlanması, yargısal denetime tabii kılınacak önemli bir
gelişme sağlanmıştır.
Ø Sosyal devlet: Amaç sosyal adaleti, barışı ve toplumsal
dengeyi sağlamaktır. Bu amaca ulaşmak için devlet aktif olarak ekonomik ve
sosyal hayata müdahale ederek sosyal devlet anlayışını uygulamakla yükümlüdür.
Ø Parlamenter sistem; yasama ve yürütmenin yumuşak bir
şekilde ayrıldığı sistemdir. Yarı doğrudan demokrasilerde görülür. En önemli
aracı referandum. Referandum,
Anayasal değişikliklerin halk oyuna sunulmasıdır.
1961 ANAYASASININ UYGULANMASI
1961 anayasası %40’a
yakın bir muhalefetle kabul edilmiştir. Muhalefetin nedenleri:
Ø 27 Mayıs hareketiyle
iktidardan uzaklaştırılan Demokratik Parti taraftarlarının bu hareket sonucu
hazırlanan 1961 Anayasanın haksız mücadelenin ürünü olduğunu düşünmeleri.
Ø Anayasa hazırlanırken
Demokrat Parti tabanın dışlanmasıdır.
1961 ANAYASASI
1971-1973 ARA REJİMLERİ DÜZENLEMELRİ
Ø Yürütme
güçlendirilmiştir. Bakanlar kuruluna KHK (Kanun Hükmünde Kararname) çıkarma
yetkisi verilmiştir.
Ø Temel haklarda
sınırlamalar getirilmiştir. Tabii yargı yolu yerine kanuni yargı yolu
getirilmiştir.
Ø Yargısal denetimde
sınırlamalar getirilmiştir. Anayasa mahkemesine iptal davası açma hakkına sahip
taraflarda sınırlamalar getirilmiştir. Cumhurbaşkanı ve ana muhalefet
partisidir. Anayasa mahkemesi Anayasa değişikliklerini ancak şekil yönünden
denetleyebilir.
Ø Askeri Yüksek İdari
Mahkemesi kurularak asker kişilerle ilgili idari işlem ve eylemlerin denetimi
Danıştay’ın görevinden çıkarılmıştır.
Ø Ayrıca hakimlerin
atanmalarında genel yöntemden sapan Devlet Güvenlik Mahkemeleri kurulmuştur.
Ø TRT’nin özerkliği
kaldırılmış ve üniversitelerin özerkliği azaltılmıştır.
Ø Vergi, resim,
harçların muafiyet ve istisnaları ile nispet ve hadlerine ilişkin hükümlerde
değişiklik yapmaya Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır.
Ø Bu değişikliklerin
yapılmasının ana nedeni, 1961 anayasasının devlet otoritesini zayıflattığı,
devleti güçsüz kıldığı düşüncesinde yatmaktadır.
0 yorum:
Yorum Gönder