Orta Asya Türk Devletlerinde Kültür Ve Uygarlık, Hukuk Sistemi 6.Sınıf Sosyal Bilgiler Ders Notları

HUKUK SİSTEMİ

    Orta Asya Türk toplulukları, yarı göçebe yaşam tarzını benimsedikleri için, gelişmiş bir yazılı kültüre sahip değillerdi. Yazılı hukuk kuralları da bulunmazdı. Sosyal yaşamı düzenleyen "töre" adı verilen sözlü kurallardı. Töre; adalet, eşitlik ve iyiliğe dayanırdı. Töreye kağan bile uymak zorun­daydı.

Türklerde yazılı hukuk kurallarına yerleşik hayata geçen ilk Türk devleti Uygurlar'da rastlanmıştır.

BİLİM VE SANAT

     Orta Asya Türk sanatı Uygurlara kadar olan dönem ve Uygurlardan sonraki dönem olarak ele alınabilir. Uygurlara kadar olan dönemde daha çok göçebe yaşamın etkisi vardır. Bu dönem eser­leri taşınabilir, hafif nitelikte sanat ürünleridir. Göçebe toplum için önemli olan hareketli av sah­neleri ve hayvan motifleri işlenen başlıca figürler­dir. Halıcılık ve dokumacılık çok gelişmiştir. Göçe­be Türklerin madenleri işlemedeki başarıları da meşhurdur. Madenden savaş aletleri ve silahlar yapılmıştır.

    Uygurlar yerleşik hayata geçmişler ve daha kalıcı sanat eserleri meydana getirmişlerdir. Uygurlarda çok gelişmiş bir şehir mimarisi ve tapınak yapımı göze çarpmaktadır.

Uygurlar, minyatür sanatını tüm dünyaya öğreten devlettir.

     Orta Asya Türklerinde gözümüze çarpan en önemli bilimsel çalışma "On İki Hayvanlı Türk Takvimi" dir. Bu takvimde her yıla bir hayvan ismi verilmiştir

.

YAZI –DİL-EDEBİYAT

    Orta Asya Türklerinde karşımıza çıkan ilk alfabe Göktürklere aittir. Göktürk Alfabesi 38 harften oluşmaktadır. Bu alfabeyle yazılmış en önemli eser, Türklere ait ilk edebi eser olan Orhun Abideleri'dir. II. Göktürk Devleti dönemine ait olan bu eserler; Bilge Han, kardeşi Kül Tigin ve Vezir Tonyukuk adına dikilmiştir. Abideleri Yolluğ Tigin yazmıştır.

Orhun Abideleri'nin Türk tarihindeki önemi ve özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

- Akıcı ve edebi bir dilde yazılmıştır.

- Gelişmiş ve işlek bir alfabe ve dile sahip olması, Türklerin yazıyı uzun süredir kullandığının göstergesidir.

- Abideler Türk adının geçtiği ilk Türkçe metinlerdir.

- Türk tarihinin ilk yerli kaynaklarıdır.

- Türk tarihinin ilk edebi eserleridir.

-Türklerin siyasi tarihi, Türk devlet anlayışı, dev­let - halk ilişkilerinin niteliği, Türk kültürü hakkın­da temel bilgi kaynağıdır.

    Orhun Abideleri 1893 yılında Danimarkalı bilimci VVilhelm Thomsen tarafından okunmuştur.

Türklere ait ikinci alfabe Uygurlar’ın 18 harften oluşan Uygur Alfabesidir.

Bozkır yaşantısına sahip Orta Asya Türk topluluk­ları, Uygurlara kadar çok fazla yazılı eser bırak­mamışlardır. Sözlü edebiyat alanında pek çok eser oluşturmuşlardır. Bunlar arasında en önemli olanlar, destanlardır.En ünlü Türk destanları arasında şunları sayabili­riz; Hunlar'a ait Oğuz Kağan Destanı, Saka Türk­lerine ait Alp Er Tunga Destanı, Göktürklere ait Ergenekon Destanı, Uygurlara ait Türeyiş ve Göç Destanları, Kırgızlara ait Manas Destanı.

Benzer Yazılar