AÇIKÖĞRETİM OKULÖNCESİ ÖĞRETMENLİĞİ DERS NOTLARI
ANNE ÇOCUK SAĞLIĞI VE İLK YARDIM
1.ÜNİTE:ANNE-ÇOCUK SAĞLIĞI
AMAÇLAR
- Ana çocuk sağlığına ilişkin temel kavramları açıklamak
- Ana çocuk sağlığını etkileyen değişkenleri açıklamak
- Ana çocuk sağlığında risk yaratan etmenleri sıralamak
- Ana çocuk sağlığının ülkemizdeki durumunu açıklamak
- Ana çocuk sağlığının dünyadaki durumunu açıklamak
- Sağlık Bakanlığı tarafından etkin bir biçimde sürdürülen proje ve programları sıralamak
AMAÇ 1
ANA ÇOCUK SAĞLIĞINA İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLARI AÇIKLAMAK
Sağlık, toplumu oluşturan bireylerin bedensel, ruhsal ve
sosyal olarak tam bir iyilik hali içerisinde bulunmasıdır. Sağlıklı bir toplum
oluşturmada bireylerin kendilerine ve
sağlık personeline düşen sorumluluklar kadar, eğiticilere de görev ve
sorumluluklar düşmektedir. Bebek ölüm hızı kırsal alanlarda ve okula hiç
gitmemiş ya da sadece ilkokula gitmiş annelerin çocukları arasında daha
yüksektir. Annenin doğum öncesi bakım ve doğum hizmetlerinden yararlanma düzeyi arttıkça bebek ölüm hızı
azalmaktadır. Görülmektedir ki, bebeklerin yaşamları annelerinin eğitim
düzeyini, kadının statüsünü ve annenin sağlık hizmetlerinden faydalanabilme
olasılığını çok yakından ilgilendirmektedir. Çocuk ölümlerinin azaltılması
yalnız sağlık hizmetlerinin değil, toplumun eğitim düzeyinin yükseltilmesine
bağlıdır. Koruyucu sağlık hizmetleri gelişimini sürdürürken, refahı
yükseltmek,daha sağlıklı ve barış içinde bir gelecek için 1977 yılında Dünya
Sağlık Assemblesi yapılmış,”Herkes İçin Sağlık” başlığı ile çıkılarak 38 adet
2000 Yılı Hedefleri belirlenmiştir. Dünya Sağlık Assemblesi’nin ardından, 1978
yılında Kazakistan’ın başkenti Almatı’da “Temel Sağlık Hizmetleri Bildirgesi”
yayımlandı.
AMAÇ 2
ANA ÇOCUK SAĞLIĞINI ETKİLEYEN DEĞİŞKENLERİ AÇIKLAMAK
Çocuğun yeterince beslenme,aşı,eğitim ve sağlık gereksinimleri
iktidarda şu ya da bu partinin olmasına,ekonominin gelişme ya da durgunluk
dönemine girmesine,faiz hadlerine,savaş ya da barış ortamına bağlı kalmaktan
çıkarılmalıdır.Yalnız Türkiye’de değil dünyanın pek çok ülkesinde
yoksulluğun,eğitimsizliğin,aşırı doğurganlığın,kötü yaşam koşullarının,hatta
silahlanmanın ağır bedelini çocuklar ödemektedir. Eğitim ve sosyoekonomik
düzeyin düşük,primer sağlık hizmetlerinin yetersiz olduğu toplumlarda bebekler
ve beş yaş altı çocuklar bu olumsuz durumdan en fazla etkilenen kesimi
oluşturmaktadırlar. Çocuklara bu haklarının sağlanabilmesinin tek yönlü önlemler
ile ulaşabilmesi olanaksızdır. Belirlenen hedeflere yaklaşmak için primer sağlık
hizmetlerinin nitelik ve niceliği yanında örgün eğitim, halkın eğitimi, hekim ve
diğer sağlık elemanlarının nitelik ve niceliği, bütçe, ulaşım ve iletişim
olanakları, yasalar gibi çeşitli konuların gündeme gelmesi ve devletin çeşitli
sektörlerini ilgilendiren bir politika üretilmesi gerekmektedir. Ülkelerin
gelişmişlik düzeyleri;o ülkenin ticari kapasitesi,kişi başına gelir düzeyi ve
ortalama yaşam süresi gibi göstergelerden daha önemli bir parametre olan,bebek
ölüm hızı ile değerlendirilmektedir.Bebek ölüm hızı, sadece çocuk sağlığının
genel göstergesi olmayıp, aynı zamanda o ülkenin eğitim düzeyinin de
göstergesidir.
AMAÇ 3
ANA ÇOCUK SAĞLIĞINDA RİSK YARATAN ETMENLERİ SIRALAMAK
Türkiye’deki ailelerin yarısı gerektiğinden fazla,dörtte biri
gerektiğinden daha az kalori ve protein almaktadır. Hayvansal protein(et,yumurta,süt,yoğurt
gibi) tüketimi Avrupa ülkelerinin üçte biri kadardır. Gelir dağılımındaki
çarpıklıklar nedeniyle,ülkemiz nüfusunun(dolayısıyla çocukların) en az beşte
biri yoksuldur. Ülkemizde üç milyon çocuk yoksulluk sınırında (günde 1.5$’ın altında)
yaşamakta;her yıl 125.000 çocuk okula gidememekte,toplam çocuk nüfusunun üçte
biri çalışmak zorunda kalmaktadır.Bunun yanı sıra sağlık alanında da yeterli
harcama yapılmamaktadır.
AMAÇ 4
ANA ÇOCUK SAĞLIĞININ ÜLKEMİZDEKİ DURUMUNU AÇIKLAMAK
Türkiye nüfusunun %62’si doğurganlık çağındaki kadınlar ve
çocuklardır.Nüfusun %37’sini 0-14 yaş grubu,15’ini 5 yaşından küçük çocuklar
oluşturmaktadır.15-49 yaş kadınlar nüfusun yüzde 24’ünü oluşturmaktadır.Türkiye
Nüfus ve Sağlık Araştırması 2003 verilerine göre ülkemizde de her yıl 2 milyona
yakın(1.958.501) kadın gebe kalmakta,yılda 1.481.000 canlı doğum gerçekleşmekte
ancak 48.280’i 1 yaşına bile gelmeden ölmektedir.0-1 yaş bebek ölüm hızı
%0.29’dur.Yılda 700’den fazla kadın gebelik ve doğuma bağlı nedenlerle kaybedilmektedir.Türkiye’de
anne ölüm oranının yüz binde 28.5 olmasına karşılık Bulgaristan’da
15,Danimarka’da 10, Fransa’da 10,İran’da 37,İsrail’de 5,İsveç’te
5’dir.Türkiye’de anne ölümlerinin yüksek oluşunun önde gelen nedenleri;doğum
öncesi bakım hizmetlerinin yetersizliği,kanama,enfeksiyon ve toksemi gibi
hastalıkların erken teşhis edilememesi ve annenin uygun tedaviyi almaması ve
doğumların sağlık kuruluşlarında yapılamamasıdır.Yıllar içerisinde bebek ölüm
hızının Türkiye genelinde azalmasına rağmen bölgeler arası farklılık
sürmektedir.Postneonatal dönem ölümlerinin azaltılmasına yönelik sürdürülen
bağışıklama,ağızdan sıvı tedavisi ve anne sütü uygulamalarının
yaygınlaştırılmasıyla Postneonatal bebek ölümleri azalmaya başlamış,neonatal
dönemdeki ölümler ön plana çıkmıştır.Bu programların olumlu etkileri iki kritik
göstergede izlenmektedir.1963 yılında binde 200’ü geçen bebek ölüm hızı(BÖH)
2003’te de binde 29’a düşmüştür. Anne ölüm hızının ise 1970’lerden bu yana %50 oranında azaltıldığı tahmin edilmektedir.Sağlık
Bakanlığı’nca 1997 yılında yapılan Anne Ölümleri Araştırmasına Göre anne ölüm
hızı yüz binde 54’tür.Bebek ölümlerinin %59’u yenidoğan ölümleridir.Neonetal
bebek ölüm hızı binde 16.8, Postneonatal bebek ölüm hızı binde 11.7’dir.
AMAÇ 5
ANA ÇOCUK SAĞLIĞININ DÜNYADAKİ DURUMUNU AÇIKLAMAK
Yılda yaklaşık 130 milyon çocuk doğmakta,530.000 kadın
gebelikte ya da doğum sırasında kaybedilmektedir.3 milyondan fazla çocuk ölü
doğmaktadır.4 milyon çocuk ilk günlerde veya ilk haftalar içinde
ölmektedir.Dünya Sağlık Örgütü son raporuna göre 10.6 milyon çocuk 5.yaş
günlerini kutlamadan ölmektedirler.Bir çocuğun ölüm riskinin en yüksek olduğu
dönem yaşamının ilk ayıdır,bu nedenle güvenli bir doğum ve etkin yenidoğan
bakımı esastır.Yenidoğan ölümlerinin önde gelen nedenleri prematüre doğum,doğum
asfiksisi ve enfeksiyonlardır.Bebek 1 aylık olduktan sonra 5 yaşına kadar çocuk
ölümlerinin yarısından fazlasında pnömoni, diyare, sıtma, kızamık ve HIV ana
nedenlerdir. Malnütrisyon ise bu ölümlerin yarısından fazlasına katkıda bulunur.
AMAÇ 6
SAĞLIK BAKANLIĞI TARAFINDAN
ETKİN BİR BİÇİMDE SÜRDÜRÜLEN PROJE VE PROGRAMLARI SIRALAMAK
Sağlık Bakanlığı yaşam
kalitesini olumsuz etkileyen,anne ve çocuk ölümlerine yol açabilen sağlık
problemlerinin çözümüne ve toplumun bu konuda bilinçlendirilmesine yönelik
çeşitli çalışmalar yürütmektedir.Bu çalışmalarda öncelik çocuk ölümlerinde ve
sakatlıklarında önde gelen nedenlere verilmiştir.Sağlık Bakanlığı tarafından
etkin bir biçimde sürdürülen proje ve programlar yer almaktadır.Bu program ve
projeler: Anne Sütünün Teşviki ve Bebek Dostu Hastaneler Programı,Neonatal
Resüsitasyon Programı, Akut Solunum Yolu Enfeksiyonlarının Kontrolü
Programı, İshalli Hastalıkların Kontrolü Programı, Büyümenin İzlenmesi Programı, Demir Gibi Türkiye Kampanyası, İyot Yetersizliği Hastalıkları ve Tuzun
İyotlanması Programı,Fenilketonüri ve Hipotiroidi Tarama Programı, Hemoglobinopati Kontrol Programı ve Bebeklerde D Vitamini Yetersizliğinin
Önlenmesi ve Kemik Sağlığının Korunması
Projesi’dir.
0 yorum:
Yorum Gönder