Oyun Tekerlemeleri, Tekerlemeli Oyunlar

OYUN TEKERLEMELERİ

TEKERLEMELİ OYUNLAR

Bu tür oyunlarda, sözlerle hareketler bir aradadır. Sözlerin çocuklarca yaratılmış ezgileri vardır. Hareketler bu ezgiler eşliğinde yapılır. Tekerlemeli oyunların büyük bölümü kuşaktan kuşağa geçerek günümüze kadar ulaşmışlardır. Yeni yetişenler, istekle ve yanlışsız oynayarak bu tür oyunları daha da geliştirebilirler. Oyunlara yeni renkler, yeni ezgiler katabilirler. Birbirimizi tanımanın en iyi yolu oyunlardır. Mızıkçılık etmeden, tekerlemeli güzel bir oyuna ne dersiniz? Haydi öyleyse oyun başına...

EBE ÇIKARMA

Oyuncular halka şeklinde dizilirler. Sözlere uygun olarak ritmik hareketlerle ebenin ilgisini çekmeye çalşırlar. Bu ritmik hareketler; halkada elele tutuşarak dönme, eller belde halka içine ve dışına yürüme şeklinde olabilir. Bu sırada ebe aşağıdaki tekerlemeyi söyler:

Üşü-düm üşü-düm-daldan-elma-düşürdüm

El-mamı-yedi-ler-bana-cüce-dedi-ler

Cüce-likten-çık-tım-Beyoğ-luna-git-tim

Bey-oğlu-has-ta-çor-bası-tas-ta

Püs-külü-ma-vi-ina-dına-ka-vi

Gel-çık-bal-çık-ben-çık-tım

Ebe olan oyuncu tekerlemenin son sözcüğü "çıktım" dediği anda kime değmişse, bu kez o oyuncu ebe olur. Oyuna yeni ebeyle ve tekerlemenin yinelenmesiyle devam edilir.

AÇ KAPIYI BEZİRGÂNBAŞI

Oyuncular içinden iki elebaşı seçilir. Elebaşılar bir kenara çekilerek kendilerine birer isim alırlar. Ancak diğer oyuncular elebaşı olan arkadaşlarının aldıkları isimleri bilmeyeceklerdir. Diyelim ki elebaşlarından birisi "ayva" diğeri "nar" adlarını almış olsun. "Ayva" ile "nar" karşılıklı durarak elele tutuşurlar ve kollarını kaldırarak bir köprü oluştururlar. Diğer oyuncular bu dizilişi bozmadan aşağıdaki tekerlemeyi söyleyerek köprü altından geçerler:

"Aç kapıyı bezirgânbaşı, bezirgânbaşı..."

"Kapı hakkı ne verirsin? Ne verirsin?"

"Arkamdaki yadigâr olsun, yadigâr olsun."

Tekerlemede yer alan "Kapı hakkı ne verirsin?" sorusu elebaşılar tarafından sorulmaktadır. Kapı, dizideki ilk oyuncu tarafından açtırılır. Ancak dizinin en arkasında yer alan oyuncu yadigâr edilmiştir. Bunun için en arkada yer alan oyuncu köprü altından geçerken köprü indirilir ve kendisi halkaya alınır. Bu oyuncuya ancak onun duyabileceği bir sesle:

- Ayva mı? Nar mı? diye sorulur.

O da aynı sessizlikte bu isimlerden birini söyler. Hangi ismi söylemişse onun arkasına geçer. Oyuna dizi bitinceye kadar devam edilir. Daha sonra ortaya bir çizgi çekilir. Elebaşılar karşı karşıya geçerler. Birbirlerini çekmeye başlarlar. Hangisi diğerini kendi tarafına çekerse, oyunu o taraf kazanmış olur.

ÜŞÜDÜM ÜŞÜDÜM

Oyuncular iki gruba ayrılırlar. Gruplar karşılıklı olarak geniş kolda dizilirler. Aşağıdaki tekerlemeyi söyleyerek birbirlerine doğru yürürler. Birinci grup yürürken, ikinci grup geriye doğru gider. Tekerleme sonunda iki grup oyuncuları birbirlerine doğru yürüyerek sarılırlar.

I. grup:

- Üşüdüm üşüdüm a benim canım üşüdüm

II. grup:

- Kürkünü giy kürkünü giy a benim canım kürkünü giy

I. grup:

- Kürküm yok kürküm yok a benim canım kürküm yok

II. grup:

- Alsana alsana a benim canım alsana

I. grup:

- Param yok param yok a benim canım param yok

II. grup:

- Bulsana bulsana a benim canım bulsana

I. grup:

- Nereden nereden a benim canım nereden

II. grup:

- Saraydan saraydan a benim canım saraydan

I. grup:

- Asarlar keserler en güzelini seçerler

Gruplar üstlendikleri rolleri değiştirerek, tekerlemeyi yinelerler. Oyun böylece tekrar edilir.

YAĞ SATARIM BAL SATARIM

Oyuncular halka şeklinde dizilip otururlar. Aralarından birisi ebe seçilir. Ebenin elinde ucu düğümlü bir mendil vardır. Elindeki mendili gizleyerek halka şeklinde dizilen oyuncuların etrafında dolanır. Bazen mendili bir oyuncunun arkasına bırakıyormuş gibi duraklar. Buna benzer hareketlerle oyuncuları şaşırtmaya çalışır. Oturanlar arkalarına bakamazlar. Ancak elleriyle yeri yoklayabilirler. Ebe olan oyuncu arkadaşlarının etrafında dönerken, bir taraftan da yandaki tekerlemelerden birini söyler.

Birkaç kez bu şekilde dolandıktan sonra elindeki mendili bir oyuncunun arkasına bırakır. Bunu fark eden oyuncu yerinden fırlar ve ebeyi kovalamaya başlar. Eğer kendi yerine oturmadan yetişirse,yerine oturana dek mendille ebenin sırtına vurur. Oyuncu mendili fark etmezse, halkayı dolanıp gelen ebe, yerdeki mendili alıp ona vurur. Bu kez arkasındaki mendili farketmeyen bu oyuncu ebe olur.

Oyun böylece devam eder.

Yağ satarım, bal satarım

Ustam ölmüş ben satarım

Ustamın kürkü sarıdır

Satsam on beş liradır

Zam-bak, zum-bak

Dön arkana iyi bak

Yağ satarım bal satarım

Ustam ölmüş ben satarım

Alacağına, bulacağına

Bir kaşık ayran

Yarın sabah bayram.

BİRDİRBİR

Bu oyunu erkek çocuklar oynar. Oyuncular 8-10 kişilik gruplara ayrılır. İçlerinden biri ebe seçilir. Ebe olan oyuncu belden öne doğru eğilir, ellerini dizlerinin üzerine koyar. Diğer oyuncular da bu arkadaşlarının üzerinden atlamak üzere art arda dizilirler. İlk sırada yer alan oyuncu "Birdirbir" diyerek ellerini ebenin sırtına bastırıp üzerinden atlar. Diğer oyuncular da onu izlerler. Ancak her biri sırasındaki yerlerine göre veya atlayış sırasına uygun olarak:

- İkidir iki, kurnazdır tilki!

- Üçtür üç, ebelik güç!

- Dörttür dört, kuş gibi öt!

- Beştir beş, seni aldım eş!

- Altıdır altı, o şamarı kim attı!

- Yedidir yedi, elim sırtına değdi!

- Sekizim seksek!

- Dokuzum durak! diyerek ebenin üzerinden atlarlar.

Atlayan her oyuncu olduğu yerde durup kalır. Diğerleri onlara değmemeye çalışır. Bu nedenle ilk atlayan oyuncular ellerinden geldiğince uzak mesafeye atlamaya çalışacaklardır. Dokuzuncu oyuncudan sonraki oyuncular da atlama sırasında şunları söylerler:

- Onum orak, haydi oturak!

- On birim yağlı börek!

- On ikim tuzlu çörek!

Bu atlamalar sırasında, atlayan oyuncu duran bir oyuncuya değerse bu kez ebe kendisi olur. Oyun böylece sürüp gider.

MENEKŞE

Oyuncular el ele tutuşarak karşılıklı dizilirler. Oyun sırası belirlendikten sonra söyleşme başlar:

- Oy menekşe menekşe

- Mendilin yere düşe

- Bizden size kim düşe

- Özlem düşe, tez düşe

Adı söylenen oyuncu koşar. Karşı diziden gözüne kestirdiği iki oyuncunun arasından geçmeye çalışır. Bunun için kollarını havaya kaldırarak hızla indirir. El ele tutuşmuş iki oyuncuyu birbirinden ayırır. Kendine yol açar. Bunu başardığında oyunculardan birini yanına alıp kendi grubuna döner. Başaramazsa esir olur, karşı grupta kalır. Oyun böylece sürer. Karşı oyuncuları tüketen grup oyunu kazanır.

EVELEME GEVELEME

Oyuncular 10-12'şer kişilik gruplara ayrılırlar. Grup içinden bir başkan seçilir. Diğer oyuncular el ele tutuşarak halka oluştururlar. Başkan ortaya geçer. Oyuncular el ele tutuşmuş halde dönerken aşağıdaki tekerleme söylenir.

Eveleme geveleme

Devekuşu kovalama

Çengi çember, miski amber

Tazı tuzu, kelemenin kızı

Ne zaman geldin, yazın geldim

Dizilelim, çözülelim

Bir tahtaya yazılalım

İncik boncuk, gel çık bal çık

Tekerleme söylenirken halka ortasında yer alan oyuncu da eli ile halkadaki oyuncuları saymaktadır. Tekerleme bittiğinde en son kimi saymış ve göstermişse bu kez ebe o oyuncu olur. Oyuna böylece devam edilir.

KUTU KUTU PENSE

Oyuncular daire şeklinde dizilirler. El ele tutuşarak bir yönde dönmeye başlarlar. Ancak dönerlerken hep birden aşağıdaki tekerlemeyi söylerler:

Kutu kutu pense

Elmayı yerse

Arkadaşım Yıldız

Arkasını dönse

Tekerlemenin sonlarında oyunculardan birisinin adı geçmektedir. Adı geçen oyuncu, yüzünü halka dışına döner ve yine arkadaşlarının ellerinden tutar. Bütün oyuncular bu şekilde arkalarını dönerek oyuna devam edilir. Tüm oyuncuların yüzleri halka dışına baktığında, bu kez tekerleme:

Kutu kutu pense

Elmayı yerse

Arkadaşım Ceyda

Ön tarafa dönse

şeklinde söylenir. Oyuna böylece devam edilir.

HOPPACIK

Bu oyun da iki kişiyle oynanır. Oyuncular sırt sırta vererek kollarını kenetlerler. Sonra sırayla eğilerek birbirlerini sırtlarına alırlar. Bu sırada karşılıklı olarak aşağıdaki tekerlemeyi söylerler.

- Gökte ne var?

- Gök boncuk.

- Yerde ne var?

- Yer boncuk.

- Dalda ne var?

- Elmacık.

- Babanın adı ne?

- Yusufçuk.

- Annenin adı ne?

- Fatmacık.

- Kaldır beni hoppacık.

Oyuncular, isterlerse tekerleme içindeki görev yerlerini değiştirerek oyuna devam ederler.

FIŞ FIŞ KAYIKÇI

Bu oyun iki kişiyle oynanır. Oyuncular oturarak el ele tutuşurlar. Kürek çekiyormuş gibi yaparak birbirlerini çekerler. Bu sırada aşağıdaki tekerlemeyi söylerler:

Fış fış kayıkçı

Kayıkçının küreği

Hop hop eder yüreği

Akşama fincan böreği

Bizim evde et var

Bir yaramaz Tekir var

Tekir eti yerse

Annem beni döverse...

Tekerleme bittiğinde her iki oyuncu da ellerini gözlerine götürerek, ağlama taklidi yaparlar.

OYUNLA BİRLİKTE VEYA OYUN SONUNDA SÖYLENEN

DİĞER TEKERLEMELER

Ah benim turnam

Yeşil başlı turnam

Otur desem oturur

Kalk desem kalkar

Büzülüncü büzülür

Süzül desem süzülür

Ellerimizle şap şap şap

Ayaklarımızla rap rap rap

Bir sağa, bir sola

Dans edelim kol kola

Babam yoğurt getirdi

Kedi burnun batırdı

Kedi seni tutarım

Bıyığını yolarım

Aksaray'ın kilidi

Sana vuran kim idi

Amcam oğlu Musacık

Kolu budu kısacık

Şimdi gelir görürsün

Güle güle ölürsün

- Komşu, komşu!

Huuu!..

Oğlun geldi mi?

- Geldi.

- Ne getirdi?

- İnci boncuk.

- Kime kime?

- Sana bana.

- Daha kime?

- Kara kediye.

- Kara kedi nerde?

- Ağaca çıktı.

- Ağaç nerde?

- Balta kesti.

- Balta nerde?

- Suya düştü.

- Su nerde?

- İnek içti.

- İnek nerde?

- Dağa kaçtı.

- Dağ nerde?

- Yandı bitti

Kül oldu...

Yağ yağ yağmur

Teknede hamur

Tarlada çamur

Ver Allah'ım ver

Selli selli yağmur

Yağmur yağıyor

Seller akıyor

Arap kızı

Camdan bakıyor

Mustafa mistik

Arabaya kıstık

Bir mum yaktık

Seyrine baktık

Hacı nine kına döver

Ben bilirim kimi sever

Altın paşayı sever

Altın paşa çardakta

Gümüş yüzük parmakta

Minarede bir kuş var

Kanadında gümüş var

Eniştemin cebinde

Türlü türlü yemiş var

Yemişimi yediler

Bana cüce dediler

Vallahi yemem, billahi yemem

Ben bu işten vazgeçmem.

Top top kadife

Kızın adı Latife

Oturmuş halı dokur

İçinde bülbül okur

Bir tabak gülüm olsa

İki kardeşim olsa

Biri ay, biri yıldız

Biri oğlan, biri kız

Hastayım hasta

Canım ister pasta

Kalk gidelim dansa

Dansta yersin pasta

Kuzu kuzu me

Bin tepeme

Haydi gidelim

Ayşe Teyze'me

Saksağan sek sek

Kuyruğu tümsek

Kuyruğuna binelim

Bizim köye gidelim

Karga karga "gak" dedi

"Çık şu dala bak" dedi

Çıktım baktım o dala

Bu karga ne budala

Karga fındık getirdi

Fare yedi bitirdi

Onu tuttu bir kedi

"Miyav" dedi, "av" dedi

Gıt gıt gıdaaak

Yumurtam sıcaaak

İnanmazsan gel de bak

Evli evine

Köylü köyüne

Kimin evi yoksa

Sıçan deliğine

Tekerleme Konulu Diğer Başlıklarımız
Masal Tekerlemeleri
Dil Tekerlemeleri (Yanıltmacalar)
Sayışma Tekerlemeleri
Okul Öncesi Çocuklarına Tekerlemeler