Kurtuluş Savaşında Cepheler A. Doğu Cephesi, 8. Sınıf İnkılap Tarihi Ders Notları

A- DOĞU CEPHESİ

Ermeni Meselesi

Ø  Ermeniler XIX. yy ortalarına kadar Osmanlı hakimiyetinde barış içinde yaşamışlar, devlete olan bağlılıklarından dolayı kendilerine "millet—i sadıka" denilmiştir.

Ø  Fransız ihtilalinin etkisi ve Avrupalı devletlerin kışkırtmaları sonucu XIX. yy'ın sonlarına doğru Ermeniler bağımsız olma fikrine sahip olmuşlardır.Ø  Ermeni meselesi ilk kez Berlin Antlaşması'nda (1878) günde­me gelmiştir. Bu antlaşmada Osmanlı Devleti'nden Doğu Anadolu'da Ermeniler lehine ıslahatlar yapması istenmiştir.

Ø  Sultan II. Abdülhamit Ermenilerin bağımsız olmalarını sağla­yacak olan bu ıslahatları uygulamamıştır.

I. Dünya Savaşı'nda Ermeni Sorunu ve Tehcir Kanunu

Ø  Ruslar I. Dünya Savaşı'nda Kafkas cephesinde Ermenileri kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak bölgedeki Türkleri katlettirdiler.

Ø  Ermenilerin doğuda sivil halka ve Türk ordusuna yönelik sal­dırıları üzerine İttihat—Terakki Hükümeti "Tehcir Kanunu"nu (1915) çıkararak katliamlara karışan Ermenileri Suriye ve Lübnan'a gönderdi.

Ø  Rusya, 3 Mart 1918'de imzaladığı Brest Litovvsk antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum'u Osmanlı Devleti'ne bırakmıştı.

Ø  Fakat daha sonra Kars ve çevresini Ermeniler, Ardahan ve Batum'u Gürcüler işgal etti.

Ø  TBMM, Osmanlı Devleti'nden kalan ve başında Kazım Karabekir Paşa'nın bulunduğu orduya hareket emri verdi.

Ermenistan Savaşı

Ø  TBMM, Ermeni meselesini çözmek için Kâzım Karabekir Paşa'yı Doğu cephesi komutanlığına tayin etti.

Ø  24 Eylül 1920'de taarruza geçen Türk ordusu Ermenileri ye­nilgiye uğrattı.

Ø  30 Ekim 1920'de Kars zaferi kazanıldı.

GÜMRÜ ANTLAŞMASI 3 ARALIK 1920

+TBMM ile Ermenistan arasında yapıldı.

1.  Aras Nehri—Çıldır Gölü hattı sınır olacak

2.  Kars, Sarıkamış ve Iğdır TBMM'ye verilecek

3.  Ermenistan Sevr'i tanımayacak, Misak-ı Milli'yi tanıyacak

Önemi:

Ø  TBMM'ye bağlı düzenli ordunun ilk başarısıdır.

Ø  TBMM'yi ve Misak-ı Milli'yi ilk tanıyan devlet Ermenistan’dır.

Ø  Ermeni meselesi sona erdi.

Batum Antlaşması 23 Şubat 1921

Ø  TBMM ile Gürcistan arasında yapıldı.

Ø  Artvin ve Batum çevresi TBMM'ye bırakıldı.

Ø  Bu antlaşmalardan kısa bir süre sonra Ermenistan ve Gür­cistan Sovyet Rusya'nın egemenliğine girdi.

Ø  Bu antlaşmaların yerine daha sonra Moskova ve Kars ant­laşmaları imzalandı.