Atatürk Dönemi Türk Dış Politikası 1923-1930 Dönemi 8. Sınıf İnkılap Tarihi Ders Notları

1923-1930 DÖNEMİ

■ Türkiye'nin dış politikası, Lozan'dan geriye kalan sorunların çözülmesine ve Lozan'da alınan kararların uygulanmasına yönelik olmuştur.

1923-1930 döneminde; Musul sorunu, dış borçlar, yabancı okullar ve nüfus mübadelesi konuları Türkiye'nin dış politikasında belirleyici olmuştur.

  IRAK SINIRI VE MUSUL MESELESİ

Ø  Lozan Barış Antlaşması'yla Musul sorunu çö­züme kavuşturulamamıştır. Türk Hükümeti, Musul halkının çoğunun Türk olmasından dolayı Musul'un kendisine bırakılmasını istiyordu.

Ø  İngiltere ise bölgenin zengin petrol yataklarına I sahip olması ve ekonomik çıkarları dolayısıyla Musul« topraklarını bırakmak istemiyordu.

Ø  Lozan'da Musul sorununun iki taraf arasında yapılacak karşılıklı görüşmelerle halledilmesine karar verilmişti.

Ø  İkili görüşmeler sırasında bir çözüm sağlana­mamış ve durum Milletler Cemiyetine götürülmüştü.

Ø  İngiltere'nin uzlaşmaz tutumu üzerine Türkiye, bölgeye müdahale kararı almış, fakat bu sırada Şeyh Sait İsyanı'nın çıkması, müdahalenin gerçekleşmesini engellemişti.

Ø  Sonuç olarak 5 Haziran 1926'da iki ülke arasın­da Ankara Antlaşması imzalanmış ve Musul sorunu çözülmüştür.Türkiye, Şeyh Said isyanıyla uğraştığı için gerekli askeri mü­dahalede bulunamadı.

Ankara Antlaşması (1926)

Ø  Türkiye ile İngiltere arasında yapıldı.

Ø  Musul, İngiliz mandasındaki Irak'a verildi.

Ø  Musul'un petrol gelirlerinin % 10'u yirmi beş yıllığına Türki­ye'ye verildi.

Ø  Türkiye beş yüz bin İngiliz sterlini karşılığı bu hakkından vaz­geçti.

Önemi

v  Türk—İngiliz anlaşmazlığı sona erdi.

v  Musul'un kaybıyla Misak-ı Milli'den taviz verildi.

v  Musul’daki Türkleri koruyucu kararlar alınmadı. 

DIŞ BORÇLAR SORUNU

ü  Fransa ile aramızda sorun oldu.

ü  Türkiye'den alacağı en fazla devlet olan Fransa, borçların al­tın olarak ödenmesini istedi.

ü  Türkiye ise borçların kağıt para olarak ve Fransız frangı şek­linde ödenmesini kabul ettirdi.

ü  Türkiye borçların ana parasını 1954'e, faizlerini ise 1984'e kadar ödedi.

ü  1929'da başlayan dünya ekonomik bunalımı Türkiye'nin borçlarını geç ödemesinde etkili oldu.

YABANCI OKULLAR SORUNU

ü  Avrupalı devletler kapitülasyonlar aracılığıyla Osmanlı Devleti'nde pek çok farklı okullar açmışlar ve çeşitli haklara sahip olmuşlardır.

ü  Bu okullar, zamanla Osmanlı Devleti'ne karşı bazı zararlı faaliyetlerde bulunmaya başlamışlardır.

ü  Lozan Barış Antlaşması'yla; bu okullarla ilgili tek yetkili kurumun TBMM olmasına karar verilmiş ve bu okulların eğitim sistemini düzenleme yetkisi TBMM'ye verilmiştir.

ü  3 Mart 1924 tarihinde Tevhidi-Tedrisat Kanunu'nun çıkarılmasıyla tüm okullar Millî Eğitim Bakan­lığına bağlanmıştır.

ü  Lozan'da yabancı okulların Türk milli eğitim sistemine bağ­lanması kararlaştırılmış, Tevhid-i Tedrisat Kanunu ile de bu durum pekiştirilmiştir.

ü  Fransa ile papalık yabancı okullarda Türk öğretmenlerin gö­rev yapmasına ve bazı derslerin Türkçe okutulmasına karşı çıktılar.

ü  Türkiye, bu sorunun kendi iç meselesi olduğunu bildirdi. Bu okullarda tarih, coğrafya, Türkçe derslerinin Türk öğretmen­lerce okutulması, Türk müfettişlerince denetim yapılması ka­rarlaştırıldı.

NÜFUS MÜBADELESİ (NÜFUS DEĞİŞİMİ) SORUNU

ü  Nüfus mübadelesi Yunanistan'la aramızda sorun olmuştur. Lozan Antlaşması'na göre İstanbul Rumlarıyla Batı Trakya Türkleri hariç diğer Türk ve Rumların yer değiştirmesi kararlaştırılmıştı.

ü  Yunanistan, özellikle İstanbul'da daha çok Rum bulundurmak istiyordu.

ü  Sorun, Milletler Cemiyeti ve Lahey Adalet Divanı'nda da çö­zümlenemedi

ü  Türk-Yunan ilişkilerini bu durum gerginleştirdi.

ü  Türkiye ile Yunanistan 10 Haziran 1930'da antlaşma yaptı.

ü  İstanbul Rumlarının ve Batı Trakya Türklerinin yerleşme tarihlerine bakılmaksızın           yerlerinde kalmaları kabul edildi.

ü  Atatürk'ün sağlığında Türkiye ile Yunanistan  arasında yakınlaşma doğdu.

ü  Yunan Başbakanı Venizelos Türkiye'yi ziyaret etti.

ü  Türk - Yunan ilişkileri 1954 yılına kadar sürecek iyi ilişkiler dönemine girdi.

ü  1954 yılında ortaya çıkan Kıbrıs sorunu, Türk-Yunan ilişkilerinin yeniden bozulmasına neden olmuştur.