1. Dünya Savaşı Sonrasında Kurulan Cemiyetler 8. Sınıf İnkılap Tarihi Ders Notları

CEMİYETLER

   1)   Zararlı Cemiyetler                                                                 

                 I. Azınlıklar tarafından kurulan   zararlı cemiyetler                                                                  

                II.  Milli varlığa zararlı cemiyetler   zararlı cemiyetler                                                                 

    2)Yararlı Cemiyetler

   ZARARLI CEMİYETLER

 I. AZINLIKLAR TARAFINDAN KURULAN CEMİYETLER

15. yüzyıldan beri Türk toplumu içinde hür ve rahat yaşamış azınlıklar (Ermeni ve Rum) 20. yüzyılda Türklerin içinde bulunduğu durumdan yararlanarak topraklarımızı parçalamak amacıyle cemiyetler kurmuşlardır,

1.  Mavri Mira Cemiyeti:

+  İstanbul Fener-Rum Patriği tarafından kurulmuştur.

+  Mavri Mira büyük Yunanistan Krallığını kurmak istiyordu.

+  Ermeni patriği ile de ilişki halindeydi.

2.  Pontus - Rum Cemiyeti:

+ Trabzon merkez olmak üzere Samsun'dan Batum'a kadar uza­nan alanda Pontus-Rum Devleti kurmayı amaçlamıştır.

3.  Etnik-i Eterya Cemiyeti:

+ 1814'te kurulan cemiyetin amacı Yunan ideallerini (Megalo İdea) gerçekleş­tirmek (1829'da Yunanistan'ın bağımsız olmasında etkili ol­du.)

4. Taşnak ve Hınçak Cemiyetleri:

+ Mavri Mira ile işbirliği yapan bu Ermeni cemiyetlerinin amacı Doğu Anadolu'dan Adana'ya kadar uzanan bir Ermeni devlet kurmaktı.

+  Fransızlar tarafından desteklenmiştir.

5.  Kardos Cemiyeti:

+ Rumlar tarafından kurulan cemiyetin görünüşteki amacı Rum göçmenlerine yardımcı olmak.

+ Etnik-i Eterya'nın bir kolu olarak faaliyet göstermiştir. Doğu Karadeniz'e göçmen adı altında silahlı Pontus çeteleri gön­dermiştir.

6.  Mekabi ve Alyans-lsrailit Cemiyetleri: Yahudiler tara­fından ekonomik çıkarlarını korumak amacıyla kurulmuştur.

Diğerleri; Yunan Kızılhaç Cemiyeti (Rum), Rum Ermeni Bir­lik Komitesi, Zaven Efendi Derneği.

II. MİLLİ VARLIĞA ZARARLI CEMİYETLER

Müslümanlar tarafından kurulan zararlı cemiyetlerdir. Kuru­luş amaçlan olumlu olmasına rağmen izledikleri metotlardan dolayı milli bağımsızlığa ters düşmüşlerdir.

1. Hürriyet ve İtilaf Fırkası:

+ İttihat ve Terakki düşmanlığı ile ortaya atılmış, iç isyanlarda kışkırtıcı rol oynamış, müdafaai hukuk hareketlerini hedef al­mıştır.

2. Sulh ve Selamet-i Osmaniye Fırkası:

+ Sadrazam Damat Ferit tarafından desteklenen cemiyeti vata­nın kurtuluşunun ancak padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalmakla gerçekleşebileceğini savunmuştur.

3. Teali - İslam Cemiyeti:

+ İstanbul'da kurulmuştur. Temel dayanağı hilafettir. Kurtulu­şun Islamda olduğu savunmuştur.

4.  Kürt Teali Cemiyeti:

+ Wilson prensiplerinden güç alınarak İstanbul'da kurulmuştur. Doğu Anadolu'da bağımsız bir Kürdistan devleti kurmayı he­deflemiştir.

5. Wilson Prensipleri Cemiyeti:

+ Bazı aydınlar tarafından desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için ABD'nin manda ve hima­yesine girmesi gerektiğini savunmuştur.

6. İngiliz Muhipleri Cemiyeti:

+ İstanbul hükümetince desteklenen cemiyet, Osmanlı Devleti'nin varlığını koruyabilmesi için tek yolun İngilizlerin hima­yesine sığınmak olduğu tezini savunmuştur.

YARARLI CEMİYETLER

1. Trakya-Paşaeli Cemiyeti:

+  Kurulan ilk yararlı cemiyettir.

+ Trakya'nın Yunanlılar tarafından işgalini önlemek amacıyla kurulmuştur.

+ Osmanlı Devleti'nin dağılması durumunda bağımsız bir dev­let kurma kararı da alınmıştır.

2.        İzmir Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Redd-i İlhak):

 +  Mondros'tan hemen sonra İzmir'de kuruldu.

 +  Amacı İzmir ve çevresini Yunanistan'a katılmasını önlemektir.

 + Ancak İzmir'in Yunanlılar tarafından işgalinin kesinleşmesi üzerine  Redd-i İlhak Cemiyeti olarak çalışmalara devam

edildi.

3.  Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

+  Merkezi İstanbul'dur.

+  Doğu Anadolu'da teşkilatlanarak faaliyet göstermiştir.

+ Amacı Doğu Anadolu'yu işgallerden koruyarak Ermeni devle­tinin kurulmasını önlemektir.

 +  Erzurum kongresini bu cemiyet düzenlemiştir.

4.Kilikyalılar Cemiyeti:

 +  İstanbul'da kurulmuştur.

 + Amaç; Adana ve çevresini Fransız ve Ermeni işgalinden kur­tarmaktır.

5. Trabzon Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti:

+ Bu cemiyet, Trabzon ve çevresine yönelik Rum ve Ermeni id­dialarına karşı, Türk ve Müslüman halkın haklarını korumak amacıyla faaliyet göstermiştir.

6.  Milli Kongre Cemiyeti:

+  İstanbul'da kuruldu.

+  Cemiyetin amacı, Türklere karşı yapılan haksız ve yersiz propagandalara karşı çıkmak, basın ve yayın yolu ile Türk Milletinin haklı sesini dünyaya duyurmaktır.

 -Kuvay-i Milliye tabirini kullanan ilk kuruluş Milli Kongre Ce­miyetidir.

Yararlı Cemiyetlerin Özellikleri

=* Bölgesel cemiyetlerdir. Öncelikli amaçları ülkeyi korumak değil, kuruldukları bölgeyi korumaktır.

=> Genellikle basın-yayın yolu ile çalışmalarını sürdürmüş­lerdir.

=> Milliyetçilik düşüncesi etkilidir.

=> İstanbul'a bağlı veya karşı değillerdir.

=> Sivas Kongresiyle birleştirilmişlerdir.