Bir Öğretmenin Okuması Gereken Kitaplar

Bu konuda; kişisel kanaatimle bir öğretmenin ya da öğretmen adayının okumuş olması gereken kitaplardan bahsedeceğim. Bahsedeceğim kitapları, tamamen kendi düşüncelerime göre şekillendirdim. Bu yüzden, eleştiri yapacaksanız bunu göz önünde bulundurmanızı rica ediyorum. Tabii ki burada bahsettiğim kitaplar benim okuduğum kitaplarla sınırlı kalacaktır ya da sadece hatırlayabildiklerimle. Buna rağmen şunu da belirtmeden geçemeyeceğim; çünkü bu şekilde bir anlam da çıkıyor bu başlıktan. Burada ismi anılmayan kitaplar için, yararsız, değersiz, okumak gereksiz gibi bir şey söylemek istemiyorum; amacım bu değil. Kitaplardan aldığım tatla; "Öğretmenlikte bu kitaptan çok yararlandım" dediğim kitaplardır bunlar sadece. Tekrar yapayım bu uyarıyı... :)

Şeker Portakalı (Jose Mauro de Vasconcelos): Tabii ki ilk tavsiye edeceğim kitap bu olacaktır. Şeker Portakalı, hayatımdaki dönüm noktalarından biriydi. İlk okuduğumda, ilköğretim yedinci sınıftaydım. Sonrasında kitaplığımdan alıp lisede, üniversitede ve şu an yine okudum. Her seferinde değişik tatlar aldım. Denildiği gibi; kitaplar değişmez ama siz değiştiğiniz için, her okuyuşta kitaptan farklı bir mesaj alırsınız. Bu yüzden bu kitabın; eğitim fakültelerinde -özellikle sınıf öğretmenliği bölümünde ve tabii ki okul öncesi bölümünde- zorunlu olarak her öğrenciye okutulması gerektiğini düşünürüm hep. Bu kitapta sadece minik bir çocuk olan Zeze'nin ailesini ve yaşayışlarını değil; minik bir aklın ve kalbin hangi durumda ne hissettiğini öğreneceksiniz. Okulda öğrencilerinize Zeze'ye baktığınız gibi bakacaksınız. Hepsini birer Zeze gibi düşüneceksiniz. Anlamayı, çocuğa baktığınızda aslında ne demek istediğini okuyacaksınız. Empati yeteneğiniz gelişecek. Bu yüzden bu müthiş kitap benim şahsi olarak ilk tavsiyemdir. Yazarının kitap hakkındaki söyledikleri de etkileyicidir: "12 günde yazdım, ama 20 yıldan fazla yüreğimde sakladım."

Çocuk Kalbi (Edmundo de Amicis): Bir öğretmenin, karşısındaki yaramaz öğrencinin de bir kalbi olduğunu düşünmesi gerektiğini hatırlatır bu kitabın ismi dahi bana. Bunu da sanırım sekizinci sınıfta okumuştım, tabii ki daha sonra birkaç kez daha üstünden geçtim. Bu kitapta da Şeker Portakalı gibi, bir çocuğunn hayatını onun gözünden göreceksiniz. Fakat bu seferki kahramanımız Enrico'nun okul yaşamı daha ayrıntılı. Okuldaki olaylar, arkadaş ortamı, yaşadığı olaylar... Hepsi, eğitimli ebeveynlerinin verdiği derslerle; kitap boyunca eğitim fakültesi derslerini okuyorsunuz sanki. Üniversitedeki derslerde, Şeker Portakalı ve Çocuk Kalbi'nin çok sayfası gelmiştir aklıma. Bir öğretmenin bence bu kitabı da okuması gerekli.

Acımak (Reşat Nuri Güntekin): Başkahramanı çocuk olmayan bu kitap; her zaman başucu kitabımdır. Başkahramanı Zehra Öğretmen'in babası Mürşit Efendi ile olan ilişkisini temel alan bu kitapta; empatidir esas konu. İdealler, yanlış tercihler, kaybetmemeye çalıştığımız ilkelerimiz... Bütün bunlar çarpıcı bir şekilde karşımıza çıkacak. Olayların her zaman bize göründüğü gibi olmayabileceğini aklınızın bir köşesine kazır bu kitap. Empati; insan yaşamında her zaman önemlidir. Sağlıklı iletişim empati ile mümkündür. Bu kitapta ise; acıma duygusu kaybetmiş bir öğretmen ve babası ile ilişkisini okuyacaksınız. Kendinizi ister bir bayan olarak Zehra'nın yerine koyun, ister bir erkek olarak Mürşit Efendi'nin yerine. Bu kitap size çok şey öğretecek ve hayat boyu kendini hatırlatacak.

Bir Vefa Kalmıştı (Muazzez Yakay): Liseye başladığım yıl okumuştum bu kitabı. Hakkında hiçbir şey duymamış olmama rağmen, TÜYAP'ta sadece arkasındaki bir-iki kısa satırla vurulup satın almış ve bir solukta okumuştum. Pek meşhur bir kitap mıdır, okuyanı çok mudur bilemem. Ama okumasaydım çok şey kaybederdim. Kitap; arkadaşlarının Nisa diye çağırdığı Hayrunisa adlı kahramanımızın genç kızlığından başlayarak yetişkinliğine kadar olan zaman dilimini konu alıyor. Nisa'nın yaşadığı olaylar, size her sayfada kitabın adını bıkmadan usanmadan söyletecek. Nisa'nın ilkelerinden vazgeçmeden, vefa duygusuyla yaşaması ve bu duyguyu size insanın unuttuğu en değerli duygusu olarak tekrar hatırlatması; bu kitabı vazgeçilmezlerimden biri hâline getiriyor. Eğer vefa dendiğinde; sadece İstanbul'un eski semtlerinden birini hatırlamak istemiyorsanız, bu kitabı da okumanızı tavsiye ediyorum.

Fareler ve İnsanlar (John Steinbeck): Bu harikulade kitap; empati, vefa, arkadaşlık, dostluk, intikam, hırs, zulüm; bütün duyguları ihtiva eder. Amerika'daki sınıf ayrımı, fakir ve zengin arasındaki farkları konu alıp; insanların fare muamelesi görmesini ve bunun beraberinde getirdiği adaletsizlikten bahseder. John ve Lennie'nin yaşadıkları, sizin öğretmenliğinizde ihtiyaç duyacağınız insani değerleri fazlasıyla içerecektir. Bir klasik olan bu kitap; sizi bir Steinbeck hayranı yapabilir. Arkasından da "Bitmeyen Kavga"yı bitirtebilir. :)

Fadiş (Gülten Dayıoğlu): Gerçek bir klasik olduğunu ancak lise yıllarında anlayabildiğim, okumuş olduğum hazinenin farkına ancak okuduktan yıllar sonra varabildiğim bir kitap. Tatilimi geçirdiğim köyün kullanılmayan okulunda bulduğum bu kitap; okurken yalnızlıktan Fadiş ile kurtarmıştı beni. Sararmış kağıtlarında bulduğum Fadiş; benim için acınılacak bir arkadaştı. Daha çok küçükken aile yaşamında uzak kalan bir kızın, yaşadığı dramlar ve çaresizlikle çok güzel anlatılmıştır bu kitapta. Fadiş yerli Zeze'dir, Zeze yabancı Fadiş. Hiçbir fark yoktur sanki iki kahraman arasında, yaşadıkları sorunlara bakılınca. Geçenlerde yazarının bir söyleşisini dinlediğimde; Fadiş'in gördüğü ilginin hâlâ dikkat çekici olduğunu söylüyordu kendisi. Bir öğretmen olan Gülten Dayıoğlu, gerçekten bu kitapla etkilemişti beni.

Çavdar Tarlasında Çocuklar (The Catcher in the Rye) (J.D. Sallinger): İsmi Türkçeye "Gönülçelen" olarak da çevrilen bu kitabı şu ana kadar okumadıysanız, pek üzülmeyin. Çünkü erken yaşlarda okunmasına karşı olduğum kitaplardan biri. Bu kitapta, psikolojik sorunları olan bir gencin yaşamına odaklanıyoruz. Çok sevdiği kardeşini kaybetmesi, ailesiyle yaşadığı sorunlar, tehlikeli bir arkadaş çevresi ve gittikçe bozulan bir psikoloji. Bu kitabı da psikoloji bölümüne özellikle tavsiye etmek gerekir. Kahramanımız bol bol psikolojik çözümlemeler yapıyor çünkü. Burada kahramanımız yaş olarak belki hedef kitlemizde değil. Ama şunu düşününce okumanın bir amacı olacak. Eğer öğrencilerimizi sağlıklı yetiştiremezsek, maalesef sonuç bu olacak. Bu yüzden benim çok erken okuduğumu düşündüğüm bu kitabı, eğer bir öğretmen ya da adayıysanız rahatlıkla okuyabilirsiniz.

İnsan Ne İle Yaşar? (Lev Nikolayeviç Tolstoy): Tolstoy her zaman bir farklı gelmiştir bana. Sanki bu dünyanın sırlarına çoktan ermiş de, yazarlığa öğrenmiş olduğu sırları bize aktarmak için başlamış gibi gelir bana hep. Bu kitapta yer alan öyküler, özellikle de kitaba adını veren öyküde; Mikhael'in öyküsünde derin mesajlar vardır, yaşam ve insan üzerine. Dördüncü sınıfa giden öğrencilerime çekinerek de olsa, bazı yerlerini atlayarak okumuştum bu kitabı. Ve hepsinden de olumlu dönütler almıştım. Baştaki çekincem sonra kaybolmuştu. Okuduğumda derin hesaplaşmalar içine girdiğimi hatırlıyorum. Kitapta yer alan diğer öyküler de, sevgi, insan ve insanın bitmeyen hırsları üçgeninde yer alır. Okuyun ve Tolstoy'un ağzından dinleyin insanın hikayesini...

Hayvan Çifliği (George Orwell): Bu kitabı lisedeki edebiyat hocam, "Madem öğretmen olacaksın, bu kitabı oku!" diyerek tutuşturmuştu elime. Önyargı işte; "Hocam bu kitap biraz ilköğretim seviyesi gibi görünüyor." deyivermişim. "Oku da önyargılarını yen. Zaten iyi bir şey değildir; öğretmenlikte hiç yeri yok." demişti. Kitabı bitirdiğimde kütüphaneye girerken yaşadığım utanç, hâlâ aklımdadır. Sembolik bir kitap olan Hayvan Çiftliği, Sovyet Devrimi'ni temsil eden çiftlik hayvanlarını yaşadığı olayları anlatır. "Tüm hayvanlar eşittir, ama domuzlar daha eşittir!" cümlesi; modern dünyanın da temelini oluşturur kitaptan sonra: Tüm insanlar eşittir, ama bazıları daha eşittir. Mutlaka okunması gereken, olaylara geniş açılardan bakmayı öğreten, en önemlisi de önyargı düşmanı bir kitaptır.

Suç ve Ceza (Fyodor Mihayloviç Dostoyevsky): Rodian Romanovitch Raskolnikov'un yaşadıkları, yaptıkları ve felsefesi; kitap yazıldığı günden bu yana sanırım milyonlarca kişiyi etkilemiştir. "İyi bir sonucu olacaksa, her kötülük yapılabilir" şeklindeki felsefesi, işlediği suç ve bu suçun cezası; usta bir kalemle damıtılarak verilmiştir. Bu kitap üzerine felsefe yapma haddini kendimde göremediğimden, klasik olduğunu hatırlatıp geçiyorum.

Bunların dışında; Jack London'un Vahşetin Çağrısı ve Beyaz Diş'i, Jules Verne'in neredeyse tüm eserleri, Peyami Safa'nın Dokuzuncu Hariciye Koğuşu ve Fatih-Harbiye'si, Wladimir Bartol'un Fedailer Kalesi Alamut'u, Gustave Flaubert'in Madam Bowary'si, Alexander Dumas'nın Siyah Lale'si  ve tabii ki Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun Yaban'ı da bence bir öğretmenin okumuş olması gereken kitaplardan birkaçıdır. Burada saymadığım birçok kitabın daha okunmasını isterim tabii ki, tüm kitaplar okunsun isterim. Ama, bence öncelik bu kitaplara verilmelidir. Eğer bir okunacaklar listesi yapılacaksa; bu kitaplara üst sıralarda yer verilmelidir.

Haddim ya da değil; bu kitapları tavsiye ediyorum benden tavsiye isteyenlere. Ödünç olarak veriyorum, bazen geri gelmeseler de. :) Eğer sizin de; "Bence bunu okumayan da olmamalı, bu kitap da fazlasıyla hak ediyor" dediğiniz kitaplar var ise; söyleyin, bilelim, yanlışımızdan dönelim. Ama lütfen söyleyeceğiniz kitap ile neler kazanacağımızı, özellikle mesleki yaşantımızda, belirtin. Bu duyguları hedefleyerek başlayalım önerilerinize, nasıl olsa herkesi farklı bir yere götürecektir o kitap. Hedefler önemli değildir, hedef olmaz kitap okurken. Kitap sizi, asıl ihtiyacınız olan yere götürecektir nasıl olsa...

Benzer Yazılar