Kimyasal Sindirim - Kimyasal Sindirim Nerde Başlar - Konu Anlatımı

Kimyasal Sindirim, Sindirim Sistemi Nedir - Mekanik Sindirim - İnsanlarda Sindirim, konu anlatımı, ders notları

SİNDİRİM SİSTEMLERİ 

KİMYASAL SİNDİRİM

Dışarıdan alınan büyük parçalı besinlerin, ağız, mide ve az da olsa ince bağırsaklarda fiziksel olarak daha küçük parçalara ayrılmasına mekanik sindirim denir. Alınan büyük moleküllü besinlerin enzimler yardımıyla, daha küçük moleküllere parçalanması olayına ise kimyasal sindirim denir. Yediğimiz besin maddelerinde bulunan, su, madensel tuzlar, vitaminler, glikoz, fruktoz, galaktoz, amino asitler, alkol gibi küçük maddeler sindirime uğramaz. Yağlar, disakkarit, polysakkarit gibi karbonhidratlar, proteinler ve nukleik asitler (DNA ve RNA) kimyasal sindirim ile hücre zarından geçebilecek küçük moleküllere parçalanırlar. Kimyasal sindirim, ağız, mide, ince bağırsaklarda olur.

KARBONHİDRATLARIN SİNDİRİMİ

Karbonhidratlardan Nişasta, Glikojen, Maltoz, Sakkaroz, Laktoz enzimler aracılığı ile mono sakkaritlere parçalanır. Tükrük Amilazı Karbonhidratlar + Su -----------------> Monosakkaritler Karbonhidratların sindiriminde görev alan enzimlerin genel adı Karbonhidratazdır. Ağızda:< Nişasta Tükrük Amilazı Glikojen + Su -----------------> Dekstrin + Maltoz (pityalin) Midede: Karbonhidrat sindirimi ile ilgili enzim salgılanmaz. İnce Bağırsaklarda: Onikiparmak bağırsağına salgılanan pankreas öz suyundaki amilaz ile, nişasta, glikojen ve dekstrin disakkaritlere (maltoza) parçalanır. Nişasta Amilaz Glikojen + Su --------> Maltoz Dekstrin İnce bağısak bezlerinden salgılanan maltaz, laktaz, sakkaraz enzimleriyle disakkaritler monosakkaritlere parçalanır. Maltaz Maltoz + Su ---------> 2 Glikoz Laktaz Laktoz + Su ---------> Glikoz + Galaktoz Sakkaraz Sakkaroz + Su -----------> Glikoz + Fruktoz Karbonhidratların sindirim ürünü glikoz, fruktoz ve galaktozdur.

YAĞLARIN SİNDİRİMİ

Ağız ve midede yağ sindirimi olmaz. yağ sindirimi onikiparmak bağırsağında başlar, ince bağırsaklarda devam eder. Karaciğerin salgısı olan safra tuzları (öd tuzları) yağları, küçük yağ damlacıkları haline getirir. Bu durum yağların sindirimini kolaylaştırır. Yağlar, pankreastan salgılanan lipaz enzimi ile; Lipaz Yağ + 3 Su -------> Gliserol + 3 Yağ asiti biçiminde sindirime uğrar.

PROTEİNLERİN SİNDİRİMİ

Proteinlerin sindirimi, mide ve ince bağırsaklarda proteaz denilen enzimler ile olur. Proteazlar Protein + Su -------------> Amino asitler Proteazlar, genellikle inaktif durumda salgılanır. Sindirim kanalında aktif duruma geçerler. Proteinlerin ağızda sindirimi olmaz. Mide bezleri mide özsuyunu salgılar. Mide özsuyunda, pepsinojen, HCI, mukus bulunur. Pepsinojen + HCI ---> Pepsin Pepsin Protein + Su --------> Pepton (Polypeptit) Süt çocuklarında Lap enzimi sütte bulunan proteini (kazein) çökeltir (peynirleştirir). Çökelen protein pepsin tarafından sindirilir. Onikiparmak bağırsağına pankreas tarafından pankreas özsuyu salgılanır. Pankreas özsuyunda proteazlardan tripsinojen ve kimotripsinojen bulunur. Etkin olmayan bu enzimler onikiparmak bağırsağından salgılanan enterokinaz ile veya tripsin ile, kimotripsinojen de tripsinin etkisiyle aktif enzim durumuna gelir. Enterokinaz Tripsinojen --------------> Tripsin (Tripsin) Tripsin Kimotripsinojen ---------> Kimotripsin Bu enzimler protein ve peptonları peptit ve amino asitleri parçalar. Pepton Erepsin Peptip + Su ---------> Amino asitler Sindirilmemiş peptonlar ile peptitler (Birkaç amino asitten oluşur.) ince bağırsak bezlerinden salgılanan erepsin ile amino asitlere parçalanır.

İNSANLARDA KİMYASAL SİNDİRİM

SİNDİRİM SİSTEMLERİ
Canlıların yaşamlarını sürdürebilmeleri için gerekli maddeleri vücutlarına veya hücrelerine almaları olayına beslenme denir. Beslenme olayında, dışarıdan alınan maddelere besin denir. Besinler, inorganik besinler (su ve madensel tuzlar) ve organik besinler (protein, yağ, karbonhidrat, nükleik asit ve vitaminler) olarak iki grupta toplanabilirler. Ototrof (üretici) canlılar, dışarıdan sadece inorganik besin (karbondioksit, su ve madensel tuzlar) alırlar. Aldıkları inorganik maddelerden, yaşamları için gerekli organik maddeleri fotosentez veya kemosentezle kendileri yaparlar. Bu nedenle sindirim sistemleri bulunmaz. Heterotrof (tüketici) canlılar, hem inorganik hem de organik besinleri hazır olarak alırlar. Heterotrof canlıların, kompleks organik bileşikleri (protein, yağ, karbonhidrat ve nükleik asit), hücrelerine alabilmeleri için onları daha küçük yapı taşlarına enzimler yardımıyla) parçalanmaları olayına sindirim denir. Sindirim bir hidroliz olayıdır. Hidroliz sindirim enzimleriyle gerçekleşir. Hidrolaz (x) + (n-1) su ---------> nX
n Sindirim, gerçekleştiği yere göre, hücre dışı sindirim ve hücre içi sindirim olarak ikiye ayrılır. Hücre dışı sindirim, hücre dışına salgılanan enzimlerle, hücre dışında olur. Sindirim sonucu oluşan küçük moleküller hücre içine alınıp kullanılır. Hayvanlar, saprofitler, böcekçil bitkilerde görülen hücre dışı sindirim, hücreye alınamayan çok büyük moleküllü besinlerden yararlanma imkanı sağlar. Hücre içi sindirim, fagositoz ya da pinositozla hücre içine besin kofulu halinde alınan büyük moleküller, Lizozomlarla besin kofulunun birleşmesiyle oluşan sindirim kofullarında sindirilir. Sindirilen kofuldan stoplazmaya geçer ve gerekli yerlerde kullanılırlar. Hücre içi sindirim, amipler, akyuvarlar, bazı mantarlar (cıvık mantarlar), terliksi hayvan süngerler gibi organizmalarda görülür. Çok hücreli heterotrof canlılarda (hayvanlarda) sindirim olayının gerçekleştiği sindirim sistemleri gelişmiştir. Hayvanlarda Sindirim Sistemleri Sünger ve sölentelerde sindirim organları bulunmaz. Süngerler vücut boşluğuna alınan sudaki küçük molekülleri hücrelerine difüzyon, osmoz veya aktif taşıma ile alırlar. Büyük moleküllü besinleri ise pinositozla hücrelere alınıp hücre içinde sindirilir. Bir kısmı da vücut boşluğuna salgılanan enzimlerle sindirildikten sonra hücrelere alınır. Diğer hayvanlarda, ağızla başlayıp anüsle biten bir sindirim kanalı ile, bu kanala bağlı sindirim bezlerinden oluşmuş sindirim sistemleri bulunur. Hayvan gruplarında, beslenme biçimlerine bağlı olarak sindirim sistemlerinde farklar vardır. Yassı solucanlardan planaryalarda anüs bulunmaz. Artıklar ağızdan dışarı verilir. Bazı hayvan gruplarında diş bulunur. Kuşlarda diş bulunmaz. Sadece memelilerin dişler çiğnemede görev alırlar. Otçul memelilerin bağırsakları uzundur. Parçalayıcı dişleri bulunmaz. Körbağırsakları gelişmiştir. Mide ve bağırsaklarında selüloz sindirici simbiyont bakteriler yaşar. Etçil memelilerin diş yüzeyleri sivridir. Bağırsakları biraz kısadır. Körbağırsakları körelmiştir. Parazit yaşayan hayvanların sindirim sistemleri az gelişmiştir. Ya da hiç bulunmaz. Hücre içinde ve bağırsaklarda yaşayan parazitler sindirilmiş besinleri hücre zarlarıyla veya vücut yüzeyleriyle alırlar

İNSANDA SİNDİRİM SİSTEMİ

İnsanın sindirim sistemi, ağızla başlayıp anüsle biten sindirim borusu ile sindirim bezlerinden oluşur.

SİNDİRİM BORUSU

Sindirim borusu ağızla başlar. Ağzın gerisinde yutak bulunur. Sonra yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsaklar ve anüs gelir. Ağızda kesici, parçalayıcı ve öğütücü olarak üç çeşit diş bulunur. Sindirim borusu, üç tabakadan oluşur. Dışta bağ dokusu (periton), ortada düz kaslar, en içte epitel (mukoza) bulunur. Yemek borusunda periton bulunmaz. Düz kas dokusundan oluşan sindirim kanalı istem dışı çalışır. Yemek borusu ve bağırsakların peristaltik hareketleri ile besin maddelerinin hareketi sağlanır. * Peristaltik harekette önce bir bölüm daha sonra arkasından gelen diğer bölüm kasılır.

SİNDİRİM BEZLERİ

Sindirim bezleri, tükrük bezleri, pankreas, karaciğer ile mide ve ince bağırsak bezlerinden oluşur. Tükrük Bezleri Kulak altı, dil altı ve çene altı olarak üç çeşit tükrük bezi vardır. Tükrük bezleri, tükrüğü salgılar. Tükrükte, su, amilaz (pityalin), mukus, Ca ve Na iyonları bulunur. Tükrük salgısı, sindirime yardımcı olduğu gibi, yutma ve konuşmada da rol oynar. Pankreas Midenin altında, yaprak biçiminde bir bezdir. Pankreas, karma bezdir. Dış salgısını bir kanalla onikiparmak bağırsağına (Duodenuma) salgılar. Dış salgısında (pankreas öz suyunda) su ve sindirim enzimleri (tripsinojen, kimotripsinojen, amilaz, lipaz ve nukleazlar) bulunur. Bu enzimler pankreastaki acini adacaklarından salgılanır. Pankreas, iç salgı olarak insülin ve glukagon hormonlarını salgılar. Bu hormonlar kan şekerinin düzenlenmesinde görev alır. Karaciğer Midenin sağ üst kısmında bulunan, 1,5 kg. kadar ağırlığı olan bir organımızdır. Karaciğerlere, hem aorttan karaciğer atardamarı ile hem de bağırsaklardan kapı toplardamarı ile kan gelir. Gelen kan milyonlarca hücreden oluşan karaciğerlere dağılır. Karaciğerlere gelen kan, karaciğer üstü toplardamarı ile alt ana toplardamarına geçer. Karaciğerin çok önemli görevleri vardır. Sindirimle ilgili olarak safrayı salgılar. Safra karaciğer hücrelerinden salgılanır. Safra, safra kanalları ile safra kesesinde toplanır. Gerektiğinde Koledok kanalı ile onikiparmak bağırsağına aktarılır. Safra, safra tuzları (öd tuzları), kolesterol ve safra boyalarından oluşur. Sindirim kanalına geçen safra tuzları kalın bağırsaklardan geri emilir. Safra yağ sindiriminde görev alır. Ayrıca bağırsakların dezenfekte edilmesini sağlar. Karaciğerin Diğer Görevleri Şunlardır:
1-) Safrayı salgılamak.
2-) Kemikler oluşuncaya kadar alyuvarları oluşturmak.
3-) Yaşlanmış alyuvarları kupfer hücreleri ile (akyuvarlarla) yok etmek ve hemoglobinden demiri üretmek.
4-) Kan şekerini düzenlemek.
5-) Zararlı (zehirli) maddeleri etkisiz duruma getirmek.
6-) Amonyağı üre ve ürik asite dönüştürmek.
7-) A, D, K B12 vitaminlerini, Fe, Cu, amino asit, yağ, glikojeni depolamak.
8-) Provitamin A'dan A vitaminini oluşturmak.
9-) Pıhtılaşma için gerekli olan protrombin ve fibrinojeni üretmek.
10-) Pıhtılaşmayı önleyen Heparin'i üretmek.
11-) Proteinleri karbonhidrat ve yağlara dönüştürmek.
12-) Vücut sıcaklığını düzenlemek.

Benzer Yazılar