KPSS, program geliştirme, konu anlatımı, ders notları, çözümlü soru, soru çözümü
EĞİTİMDE TEMEL KAVRAMLAR
Bu bölümde eğitim ve eğitimle ilgili temel kavramlar üzerinde durulmuştur.
Eğitim: Bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik değişme meydana getirme sürecidir.
Yaşantı: Bireyin diğer bireylerle ve çevresiyle etkileşiminin bireyde bıraktığı izlenimdir.
Öğrenme: Yaşantı ürünü ve kalıcı izli davranış değişikliğidir.
Kültür: Doğanın yarattıklarına karşılık insanoğlunun ortaya koyduğu maddi, manevi her şeydir.
Kültürleme: Kültürel değerlerin bireye kazandırılması sürecidir.
Kültürleme üç ana başlıkta ele alınmaktadır:
1. Zoraki Kültürleme: Kültürel değerlerin bireylere zorla kabul ettirilmesi sürecidir.
2. Gelişi Güzel Kültürleme: Kültürel değerlerin bireylere gelişi güzel yollarla kabul ettirilmesidir.
3. Kasıtlı Kültürleme: Kültürel değerlerin planlı ve maksatlı bir şekilde bireylere aktarılması sürecidir.
Kültürlenme: Belli bir toplumun alt-kültürlerinden ya da farklı toplumlardan kopup gelen birey ve grupların buluşması ve bir etkileşim süresi sonunda, asıl kültür ve alt-kültürlerde bulunmayan yepyeni bir senteze varılmasıdır.
Kültürleşme: Kültürel yayılma süreciyle gelen maddi ve manevi ögelerle, başka kültürlerden birey ve grupların, belli bir kültüre girmesi ve karşılıklı etkileşim sonucu her ikisinin de değişmesidir.
Eğitim Programı: Öğrenene okulda ve okul dışında planlanmış etkinlikler yoluyla sağlanan öğrenme yaşantıları düzeneğidir.
Eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve ölçme-değerlendirme olmak üzere dört temel ögesi bulunmaktadır.
1. Hedef: Bireyde bulunması uygun görülen, eğitim yoluyla kazandırılabilir nitelikte istendik özelliklerdir.
2. İçerik: Programın hedefleri doğrultusunda seçilmiş konular bütünlüğüdür.
3. Öğrenme-Öğretme Süreci: Eğitim durumlarıdır. Hedeflere ulaşmak için hangi öğrenme-öğretme modelleri, stratejileri, yöntemleri ve tekniklerin seçileceği belirtilmektedir.
4. Ölçme-Değerlendirme (Sınama Durumları): Hedef-davranışlar doğrultusunda istendik davranışların kazanılıp kazanılmadığına ilişkin bir yargıya varma, öğretim hizmetinin niteliğini ortaya koyma işidir.
Program Geliştirme: Eğitim programının hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve ölçme-değerlendirme ögeleri arasındaki dinamik ilişkiler bütünüdür.
Öğretim Programı: Okulda ya da okul dışında planlanmış bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan yaşantılar düzeneğidir.
Ders Programı: Bir ders süresi içinde planlanan hedeflerin bireye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinliklerin yer aldığı bir plandır.
Örtük Program: Ders dışı etkinlikleri de içine alan çok geniş bir kavramdır. Bireylerin değişik gereksinimlerini ve yaratıcı çalışmalarını ortaya çıkarıcı etkinlikleri de içermektedir.
Program Geliştirmenin Tarihi Temelleri:
Eğitim programı kavramı ve eğitimde program geliştirme çalışmaları özellikle 20. yüzyılda önemle üzerinde çalışılan konulardan birisi olmuştur. M.Ö. 5. yüzyılda Sokrat döneminde üst sosyo-ekonomik sınıfların erkek çocuklarına eğitim verilmiştir. Ahlaki disiplin, ruhsal mükemmellik, erdemlilik gibi konular üzerinde durulmuştur. M.Ö. 4. yüzyılda sofistler sayesinde eğitim felsefecilerin egemenliğinden teknisyenlerin egemenliğine geçmiştir. Ortaçağ Avrupası’nda eğitim programları klasiklerin eğitimine dayanmaya devam etmiştir. Eğitim anlayışında içerik dini metinlerden oluşturulmuştur. Endüstri öncesi dönemde John Comenius’un Didactika Manga adlı yapıtında kitaplarında resimlerin yer alması ve öğretimde somut nesnelerin kullanılması büyük bir önem kazanmıştır. 18. yüzyılda eğitim programlarında klasik eğitim anlayışından çıkılarak özgür araştırmalara yer verilmiştir. 19. yüzyılda matematik, astronomi, kimya , botanik ve felsefe gibi yeni dersler yer almaya başlamıştır. 1918 yılında Bobbit’in yayınladığı “Eğitim Programı” kitabı eğitimde program geliştirme çalışmalarını yansıtan ilk kitap olmuştur. 1949’da Ralph Tyler eğitim programının temel ögelerini ortaya koymuştur. 1962 yılında Taba “Program Geliştirme: Kuram ve Uygulama” adlı kitabını yayınlamıştır. Taba ve Tyler program geliştirmede akılcı, mantıklı ve sistematik bir yaklaşım sunmuşlardır. Pestalozzi ilkokullardaki uygulama ve programların yenileşmesine yardımcı olmuştur. Anaokulu konusundaki çalışmaları ile tanınan Froebel eğitim sürecinin, çocuklar 3-4 yaşına geldiği zaman başlaması gerektiğini öne sürmüştür. Aman filozofu J. Freidrich Herbert’e göre eğitimde iki önemli konu bilgi ve ahlaktır. Eğitim, çocuğun önceki bilgilerine, ilgi ve ihtiyaçlarına bağlı olmalıdır. İngiliz sosyal bilimci Herbert Spencer’a göre eğitimin temel amacı tüm yaşam için hazırlıktır. Eğitim programları buna göre düzenlenmelidir (Demirel 2004a).
Program Geliştirmenin Felsefi Temelleri:
Eğitimde felsefe hedeflere, içeriğe, öğrenme-öğretme sürecine ve genel olarak okul ve sınıflarda hangi etkinliklerin yer alacağına ilişkin bir bakış sağlar. Goodlad’ın da belirttiği gibi felsefe bireylerin yaşantılarını, ortak duygularını, sosyo-ekonomik geçmişlerini, eğitimlerini ve inançlarını yansıttığından program geliştirmede başlangıç noktasıdır (Ornstein 1988). Eğitim felsefeleri üzerine ortak görüşe varılmış dört temel felsefe vardır: Daimicilik, esasicilik, ilerlemecilik ve yeniden kurmacılık. Daimicilik görüşüne göre insanın doğası ve ahlaki ilkeleri değişmez. İnsan doğasının en önemli yanı akıldır. Bu nedenle insan zihnin gelişmesine ve yaşama hazırlayıcı olmasına önem verilmesi gerekir. Esasicilikte daha çok konu alanı üzerinde durulur. Bu görüşe göre geçmişten gelen bilgi ve değerler yeni kuşaklara öğretilmelidir. Esasiciler soyut düşünme, alıştırma ve ezber kullanmaya önem verirler. İlerlemecilik öğrenci merkezlidir ve demokratik bir eğitim ortamını savunur. Bu görüşe göre problem çözen bireyler yetiştirmek esastır. Okul yaşama hazırlıktan çok yaşamın kendisidir. Yeniden kurmacılıkta ise toplumu yeniden düzenlemek ve toplumda gerçek demokrasiyi yerleştirmektir. Okul yeni bir toplumsal gelişmeye imkan verecek biçimde geleceğe yönelik olmalıdır. Eğitim davranış bilimlerinin bulgularına dayalı olarak yeniden inşa edilebilir (Ertürk 1997; Demirel 2004a).
Program Geliştirmenin Psikolojik Temelleri:
Öğrenme psikolojisi öğrenme-öğretme sürecine çok büyük katkı getirmektedir. Program geliştirmenin hemen hemen her aşamasında psikolojiden yararlanılmaktadır. Psikoloji temelde öğrenme nasıl olur, özelde ise insan nasıl öğrenir sorusuna yanıt aramakla eğitimin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Öğrenme ve öğretme birbiriyle ilişkilidir ve psikoloji bunlar arasındaki ilişkiyi daha da pekiştirmektedir. Psikoloji biliminde tarihsel gelişmeler dikkate alındığında davranışçı ve bilişsel alan kuramlarının öğrenmeyle ilgili temel kuramlar olduğu görülmektedir. Eğitim programında yer alan hedeflerin davranışa dönüştürülmesi ve her davranış için test maddeleri ile programın başarısı hakkında bilgi toplama anlayışının temelinde davranışçı kuramların etkisi olduğu söylenebilir. Bilişsel alan kuramcılar ise öğrenmenin, çevremizdeki olay ve durumlara anlam verme girişimlerimiz sonucunda oluştuğuna ve bu amaçla sahip olduğumuz bütün zihinsel araçları kullandığımızı savunmaktadırlar (Demirel 2004a).
Program Geliştirmenin Toplumsal Temelleri:
Kültürel değerlerin aktarımı bir toplumda eğitim sisteminin temel işlevi olmalıdır. Toplumsal değişme ile okullaşma, çoğu kez eğitim kavramının eş anlamlısı olarak kullanılmaktadır. Program geliştirme çalışmaları çağın eğilimlerini yansıtmak ve gelişmeleri yakından izlemek durumundadır. Bir programın yetiştireceği bireyler toplumun birer üyesi olacaktır. Bu kişiler toplumun ihtiyacına cevap vereceklerdir. Bireyin ihtiyaçlarına göre hedefler belirlenecek ve ona uygun bireyler yetiştirilecektir (Ertürk 1997; Demirel 2004a).
SORULAR
1. Aşağıdaki hangisi “eğitim”in tanımında yer alan temel kavramlardan biri değildir?
A) Yaşantı B) Davranış
C) İstendik D) Zoraki kültürleme
E) Süreç
2. Örtük programın temel özelliği aşağıdakilerden hangisinde yer almaktadır?
A) Bireylerin değişik gereksinim ve yaratıcı çalışmalarını ortaya çıkaran etkinlikleri kapsama
B) Farklı öğrenci düzeylerine yönelik etkinlikleri kapsama
C) Okulda planlanana birden çok dersle ilgili etkinlikleri kapsama
D) Bir ders süresi içinde planlanan hedeflerin bireye nasıl kazandırılacağını gösteren tüm etkinlikleri kapsama
E) Okulda ya da okul dışında planlanmış bir dersin öğretimiyle ilgili tüm etkinlikleri kapsayan
3. Aşağıdakilerden hangisi eğitimde felsefenin önemini belirtmektedir?
A) Bireyi ihtiyaçlarına göre yetiştirme
B) Öğretimi planlamaya yön verme
C) Hedefleri davranışa dönüştürme
D) Bireye kültürel değerler kazandırma
E) Bireyin nasıl öğrendiğini ortaya koyma
YANITLAR
1
|
D
|
2
|
A
|
3
|
B
|
0 yorum:
Yorum Gönder