KPSS, program geliştirme, konu anlatımı, ders notları, çözümlü soru, soru çözümü
EĞİTİM PROGRAMI TASARIMI
Eğitim programı tasarımı bir programı oluşturan temel ögelerden (hedef, içerik, öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme) oluşmakta ve bu ögeler arasındaki ilişkiler açısından farklılıkları ortaya koymakla farklı tasarımlar ortaya çıkmaktadır.
Program tasarımı yapılırken program geliştirme grubu ve görevli uzmanların felsefi görüşleri ile toplumun başat felsefi görüşleri hedeflerin seçiminde etkili olmaktadır. Eğitim programı tasarısıyla şu dört soruya yanıt aranmaktadır:
1) Ne yapılmalıdır?
2) Konu alanı neleri içermelidir?
3) Hangi öğrenme stratejileri, kaynak ve etkinlikler kullanılmalıdır?
4) Değerlendirmede hangi ölçme teknikleri ve araçlar kullanılmalıdır?
Eğitim programı tasarımlarını geliştirmede üç temel yaklaşım vardır. Bunlar:
1) Konu merkezli program tasarımı: Konu Tasarımı, Disiplin Tasarımı, Geniş Alanlı Tasarım, Süreç Tasarımı
2) Öğrenen merkezli program tasarımı: Çocuk Merkezli Tasarım, Yaşantı Merkezli Tasarım, Romantik Tasarım, Hümanistik Tasarım
3) Sorun merkezli program tasarım: Yaşam Şartları Tasarımı, Çekirdek Tasarımı, Toplumsal Sorunlar ve Yeniden Kurmacılık Tasarımı
Konu merkezli tasarımda programın her bir ögesi bir bütün olarak algılanmaktadır. Okullarda uygulanan eğitim programlarının çoğunluğu bu tasarım yaklaşımıyla düzenlenmiştir. Öğrenenin en iyi nasıl öğreneceğini, problem çözme, karar verme ve kavrama stratejilerini içermektedir. Öğrenen merkezli tasarımda öğrenmenin, öğrenenin yaşantısından ayrılmaması, öğrenenlerin ilgi ve ihtiyaçlarının ön planda tutulması ve her öğrenenin kendi doğasında ele alınması gerektiği savunulmaktadır. Bireyin toplumda rolü ve sorumluluğu vardır. Öğretmenden öğrenene aktarılan bilgi kullanışsızdır (Wilson 1996:83). Sorun merkezli tasarımda gerçek yaşam problemlerinin ön planda tutulması, öğrenenlerin sorun çözmeye ve öğrenmeye özendirilmesi üzerinde durulmuştur (Demirel 2004a).
PROGRAM GELİŞTİRME MODELLERİ
Program geliştirme modellerinden Taba, Tyler, Taba-Tyler, Wulf ve Schave’in sistem yaklaşımı, Skillbeck’in durumsal modeli ve Stenhouse’un süreç yaklaşımı modeli yurt dışında en çok kullanılan modellerdir (Demirel 2004a).
Program geliştirmede ilk olarak Taba modeli kullanılmıştır. Taba modelinin ilk aşaması ihtiyaçların belirlenmesidir. Bunu amaçların belirlenmesi, içeriğin seçimi ve düzenlenmesi, öğrenme yaşantılarının seçimi, neyin nasıl değerlendirileceğinin saptanması ve program ögelerinin sırası ve ilişkilerinin kontrolü izlemektedir.
Tyler modeline göre program geliştirme aşamalarında ilk programın kaynakları olarak birey, toplu ve konu alanı ele alınmasıdır. Kaynaklardan hareketle olası genel amaçların belirlenmesi ve bunların eğitim felsefesi ve öğrenme psikolojisi süzgeçlerinden geçirilerek kesinleşmiş öğretim amaçlarının belirlenmesi izler. Daha sonra sırasıyla öğrenme yaşantılarının sağlanması, düzenlenmesi, yönlendirilmesi ve değerlendirilmesi gerçekleştirilir.
Rasyonel planlama (teknokratik) Taba ve Tyler modellerinin ortak yönleri ele alınarak geliştirilmiştir. Taba-Tyler program geliştirme modeline ihtiyaç belirleme ile başlanmaktadır. Genel amaçların belirlenmesinden sonra amaçları saptama, içeriği seçme ve düzenleme, öğrenme yaşantılarını belirleme ve düzenleme, değerlendirme yapma, sonuçlara göre yeterli bulunduğu takdirde işleri ayrıntılı formüle etme ve son olarak işlemleri tekrar belirleme gerçekleşmektedir. Sonuçların yetersiz bulunması durumunda amaçları saptama basamağına geri dönülmesi gerekmektedir.
Wulf ve Schave, sistem yaklaşımını temele alarak üç aşamalı bir model geliştirmişlerdir. Birinci aşamada problemin tanımı (amacın belirlenmesi, komisyon üyelerinin seçimi), ikinci aşamada gelişme (amaçların davranışa dönüştürülmesi, uygun ders planlarının yazılması, öğretim materyallerinin geliştirilmesi, öğrenme ortamının desenlenmesi) ve son aşamada değerlendirme (sonuçların değerlendirilmesi, sürekli dönüt sağlanması) yer almaktadır.
Skillbeck’in durumsal modelinde okul merkezli program geliştirme anlayışına ağırlık verilmiştir. Son olarak Stenhouse’un süreç yaklaşımı modeli daha çok öğretmenlerin ders planı yapmalarındaki yaklaşımlarından esinlenerek geliştirilmiştir.
Türkiye’de Milli Eğitim Bakanlığı program geliştirme modeli onbeş aşamadan oluşmaktadır.
1) İlgili birimlerin teklifi,
2) Programın çerçevesinin belirlenmesi,
3) Amaç ve süreç kavramlarının tanımlanması:
a) programın başlığı, genel amaçları, formatı
b) komisyon üyelerinin isimleri ve görevleri
c) zaman çizelgesi
d) komisyon tarafından izlenecek yöntem ve ilkelerin bulunduğu bir dokümanın ilgili birim tarafından hazırlanması,
4) Ders alanı komisyonun oluşturulması,
5) İhtiyaç belirleme çalışmalarının yapılması,
6) Ana konu başlıklarının belirlenmesi,
7) Ders ve sınıf düzeylerine göre hedeflerin belirlenmesi,
8) Öğretim stratejileri ve materyallerin belirlenmesi,
9) Ünite planlarının geliştirilmesi,
10) Öğretim materyallerinin belirlenmesi ya da geliştirilmesi,
11) Taslak programın alanda test edilmesi,
12) Test sonuçlarına göre programda gerekli düzeltmelerin yapılması,
13) Programın ülke genelinde uygulanması,
14) Program türünün değerlendirilmesi ve
15) Yeni bir programın geliştirilmesi ya da programın yeniden gözden geçirilmesi amacıyla modelin sistemli bir şekilde tekrarlanmasıdır.
MEB tarafından 2004 yılında yukarıda açıklanan modele ek olarak program geliştirme modeli hazırlanmıştır. İlk aşamada ihtiyaç belirleme yer almaktadır. Sonraki aşamalarda genel amaçların ve alanın kavram, ilke ve becerilerinin belirlenmesi, öğrenme alanları ve alanı kapsayan kazanımların belirlenmesi gelmektedir. Öğrenme alanlarının kapsadığı ünitelerin/temaların belirlenmesi aşamasında diğer alanlarla bağlantılar, kavram haritalarının oluşturulması, öğretim etkinlikleri, ölçme-değerlendirme ve öğretmen kılavuzu bulunmaktadır. Bunu paydaşlarla paylaşımın sağlanması, materyal geliştirilmesi, programların onaya sunulması, programların denenmesi, izlenmesi/değerlendirilmesi izlemektedir.
Bu modellerin yanı sıra Taba-Tyler modeline uygun düşen Demirel modeli bulunmaktadır. Demirel modeli sekiz aşamadan oluşmaktadır. 1) Planlama: karar-koordinasyon, çalışma ve danışma olmak üzere üç değişik grubun oluşturulması, 2) İhtiyaç analizi ve değerlendirmesi: politik ve felsefi temeller için destek aranması, ülkenin uzak hedefleri ile tutarlı yol izlenmesi, 3) Program taslağını hazırlamada hedeflerin belirlenmesi, 4) İçerik oluşturulması, hedef-içerik ilişkisinin kurulması, 5) Taslak programın denenmesinde öğrenme ortamının düzenlenmesi, çoklu ortamın seçilmesi, 6) Sonucun değerlendirilmesinde alan testinin işe koşulması, 7) Değerlendirme sonuçlarına göre sisteme sürekli dönüt sağlanması: yeni program uygulama kılavuzunun hazırlanması ve 8) Program tanıtıldıktan sonra ülke genelinde uygulamanın yaygınlaştırılmasıdır. Program geliştirme çalışmaları sürekli, araştırma ve geliştirmeye açık bir süreçtir. Program geliştirme çalışmalarında sürekliliği sağlamak için her okulda ve il merkezinde bir araştırma-geliştirme merkezinin kurulması ve bu merkezlerin eğitimin hizmetinin niteliğini arttırıcı çalışmalar yapması önerilmektedir (Demirel 2004a).
PROGRAM GELİŞTİRMENİN PLANLANMASI
Program geliştirme çalışmalarının planlanması sürecinde program geliştirme çalışma gruplarının oluşturulması, program geliştirme çalışma planının hazırlanması ve ihtiyaç saptama aşamaları yer almaktadır.
Program Geliştirme Çalışma Gruplarının Oluşturulması
Program geliştirme çalışma gruplarının üç gruptan oluştuğu söylenebilir. Birinci grup program karar ve koordinasyon grubu, ikinci grup program çalışma grubu, üçüncü grup program danışma üyeleri grubudur. Program geliştirme çalışmaları sürecinde bu üç grup işbirliği içindedir. Program geliştirme çalışmalarının bir komisyon aracılığı ile yürütülmesinde yarar görülmektedir.
Program karar ve koordinasyon grubu:
§ Milli Eğitim Bakanlığı temsilcileri
§ Program geliştirme alan uzmanı
§ Öğretmen örgütlerinin temsilcisi
§ Konu alanı ile ilgili temsilciler
§ Veli temsilcileri
Program çalışma grubu;
§ Eğitimde program geliştirme uzmanı
§ Eğitimde ölçme ve değerlendirme uzmanı
§ İlgili konu-alanı uzmanı (üniversitelerden)
§ İlgili konu-alanı öğretmenleri
Program danışma grubu;
§ Eğitim felsefecisi
§ Eğitim psikoloğu
§ Eğitim sosyoloğu
§ Eğitim ekonomisti
§ Eğitim denetçisi
§ Okul yöneticisi
§ Eğitim teknoloğu
§ İletişim uzmanı
Program Geliştirme Çalışma Planı
Program geliştirme çalışmalarının sistemli bir şekilde ilerlemesi için önceden bir planlama yapılmasında yarar görülmektedir. Planlama bir işlem-zaman çizelgesi, PERT-işlem ağı ya da bir akış şeması üzerinde yapılabilir.
İhtiyaç Saptama
Program geliştirmenin planlanmasında ihtiyaç saptama büyük önem taşımaktadır. Bir program ihtiyacının ortaya çıkması ve bu ihtiyacın en iyi şekilde karşılanması için gerçek ihtiyacın ne olduğunun ortaya çıkarılması gerekmektedir. İhtiyaç değerlendirmesinde bir çok yöntem ve teknik bulunmaktadır. Bu teknikler:
1. Delphi tekniği-Anket Geliştirme: Bir dizi anketin kontrollü dağıtımı sonucu konu ile ilgili seçilmiş uzmanlar grubundan elde edilen bilgilerin değerlendirilmesi sürecidir.
2. Progel-Dacum Tekniği: Bir mesleğin beceri profilinin çıkarılmasında kullanılır. Profil ile meslek içinde yeterlilik olarak birleştirilmiş davranış ya da becerilerin her biri bağımsız olarak tanımlanır.
3. Gözlem: Bireysel bilgi ve araştırmaya dayanır. Program geliştirme uzmanının önem verdiği konu üzerinde yoğunlaşması söz konusudur.
4. Meslek (İş) Analizi: Meslekteki her iş/fonksiyon alanı gerçek iş işlem basamaklarına ayrılır. Bunlar; beceri, bilgi ve mesleki tutum ve alışkanlıklardan oluşur.
5. Ölçme Araçları-Testler: Ölçme araçları içinde en yaygın olan test, bireyde aranan özelliklerin derecesini saptamak üzere kullanılır.
6. Görüşme-Grup Toplantıları: Öğrenenlerin program hakkındaki görüşleri sözlü olarak alınır. Görüşme yazılı olarak anket formları ile de yapılabilir.
7. Kaynak Tarama: Kaynak tarama çalışmaları arasında literatür taraması, rapor değerlendirme ve mevcut programların incelenmesi yer almaktadır.
SORULAR
1. Aşağıdakilerden hangisi “konu merkezli” program tasarımı altında yer alan tasarımlardan biri değildir?
A) Konu Tasarımı,
B) Disiplin Tasarımı,
C) Geniş Alanlı Tasarım,
D) Süreç Tasarımı
E) Hümanistik Tasarım
2. Program geliştirme çalışmalarının planlanması sürecinde hangisi yer almaz?
A) Program geliştirme çalışma planının hazırlanması
B) Bireylerin sosyo-ekonomik geçmişlerini ve inançlarının belirlenmesi
C) Program geliştirme çalışma gruplarının oluşturulması
D) ihtiyaç saptama
E) Program danışma üyeleri grubunun oluşturulması
3. Aşağıdakilerden hangisi ihtiyaç saptama tekniklerinden değildir?
A) Delphi-Anket Geliştirme
B) Progel-Dacum Tekniği
C) Pert-İşlem Ağı
D) Görüşme-Grup Toplantıları
E) Meslek (İş) Analizi
4. Program geliştirme modellerinden okul merkezli program geliştirme anlayışına ağırlık veren hangisidir?
A) Skillbeck’in durumsal modeli
B) Taba-Tyler modeli
C) Wulf ve Schave’in sistem yaklaşımı
D) Stenhouse’un süreç yaklaşımı
E) Tyler modeli
YANITLAR
1
|
E
|
2
|
B
|
3
|
C
|
4
|
A
|
0 yorum:
Yorum Gönder