Su Halden Hale Girer 5. Sınıf Fen ve Teknoloji Konu Anlatımı

A. SU HALDEN HALE GİRER

Yağmur

1- Deniz, göl ve akarsularda bulunan su, Güneş'in etkisiyle buharlaşır.

2- Göğe yükselen su buharı atmosferde soğuk hava tabakasına rastlayınca küçük su damlacıklarına dönüşür. Su damlacıkları bulutları oluşturur.

3- Bulutların içinde bulunduğu hava soğursa binlerce damlacık birleşerek su damlalarını oluşturur. Gittikçe su damlaları büyür, ağırlaşır ve yağmur olarak yeryüzüne iner.

Kar

Bulutların içinde bulunduğu hava çok soğuk olursa küçük su tanecikleri, su damlacıklarını oluşturamadan donar. Buz kristallerine dönüşür. Bulutlardaki su damlacıkları buz kristallerine değdiğinde donar ve diğer taneciklerle birleşerek büyür. Ağırlaşan damlacıklar bulut tarafından tutulamaz ve kar olarak yeryüzüne iner.

Dolu

Bulutlarda oluşan su damlacıkları çok soğuk havalarda donarak rüzgârın etkisiyle bulut içinde hareket eder. Gittikçe büyüyerek ağırlaşır ve dolu olarak yeryüzüne iner.

Not: Bulutların bulunduğu bölgedeki hava sıcaklığına bağlı olarak su damlacıkları yağmur, kar ya da dolu olarak yeryüzüne iner.

Sis

Nemli havadaki su buharı, yeryüzüne yakın yerlerde küçük su damlacıklarına dönüşür. Bu küçük su damlacıkları, bazı günler gözlemlediğimiz sis olayını meydana getirir. Sisle birlikte çiy de görülür. Havadaki nem soğuk yüzeylere çarptığında su damlacıklarına dönüşerek çiyi oluşturur. Çok soğuk havalarda su damlacıkları donarak kırağıyı oluşturur.

Not: Su, doğada su buharı, su damlacıkları ve buz kristalleri biçiminde bulunur.

Su Döngüsü

Yeryüzü suları, Güneş'in etkisiyle buharlaşarak yükselir ve bulutları oluşturur. Bulutlardaki su damlacıkları havanın sıcaklığına göre yağmur, kar ya da dolu olarak tekrar yeryüzüne iner. Suyun hâl değiştirerek yeryüzü ile atmosfer arasındaki bu dolanımına su döngüsü denir.

Yeryüzünden buharlaşan su, yağışlarla geri döner. Bu sayede doğadaki su dengesi korunur. Toprağa sızan suların bir kısmı yer altı sularına karışır.

Suyun buharlaşması ve yağışlarla geri dönmesi mevsimlere göre değişiklik gösterir. Yaz mevsimlerinde buharlaşma fazla olduğu için yüzey sularındaki su miktarı azalır.

Bahar mevsiminde ise karların erimesi ve yağmurların çok yağmasıyla akarsular ve akarsuların döküldüğü deniz ve göllerin su seviyeleri yükselir.

Su döngüsünün gerçekleşmesini sağlayan enerji Güneş'ten gelir. Erinç'in yaptığı deneyde kullandığı ispirto ocağının Güneş'i temsil ettiğini hatırlayalım. Su döngüsünün gerçekleşmesi için buharlaşmanın meydana gelmesi gerekir. Güneş, yeryüzündeki suyu buharlaştırarak su döngüsünün devamını sağlar.

Temel Isı Kaynağımız

Güneş, yeryüzünün ısı ve ışık kaynağıdır. Yağmur, kar, dolu, rüzgâr vb. hava olayları Güneş'in ısı etkisiyle gerçekleşir.

Evleri, iş yerlerini ısıtmak için kullandığımız kömür, fuel-oil vb. yakıtlar, taşıtların çalışmasını sağlayan petrol ürünleri Güneş'in etkisiyle oluşmuştur. Biz bu maddelerde depolanmış Güneş enerjisini kullanırız.

Yel değirmenlerinde, barajlarda elektrik üretilmesini sağlayan enerjilerin kaynağı da Güneş'tir.

Bitkiler, güneş ışığını kullanarak besin üretir. Vücudumuz için gerekli olan enerjiyi besinlerden alırız. Dolayısıyla yediğimiz bu besinlerdeki enerjinin kaynağı da Güneş'tir.

Yeryüzündeki bütün enerjilerin kaynağı Güneş'tir.

Güneş Enerjisi Yeryüzüne Nasıl Ulaşır ?

Ayşe, aynı büyüklükteki cam bardaklara eşit miktarda su koydu. Bardakların içine birer termometre koyarak bardakları bahçedeki masanın üzerine yerleştirdi. Bardaklardan birini bir tahta kutunun gölgesine, diğerini ise güneş gören bir yere koydu. II. bardaktaki termometreyi beyaz bir kâğıtla kaplayarak Güneş'in ısısından korudu. Bir süre sonra II. bardaktaki termometrenin sıcaklığının arttığını gözlemledi. Güneş ışınları bardaktaki suyu ısıtmıştı. I. bardaktaki termometrenin sıcaklığında ise önemli bir değişiklik olmadı.

Bu olay  gösteriyor ki Güneş yeryüzünü ışınlarla ısıtır. Güneş ışınları ulaşan maddeler ısınır. Güneş enerjisi, ısı enerjisine dönüşerek Dünya'mızı ısıtır.

Güneş Enerjisinden Nasıl Yararlanırız?

Birçok enerjinin kaynağı olan Güneş'in enerjisi, etrafa ışınlarla yayılır. Güneş'in yaydığı enerjinin çok az bir kısmı Dünya'mıza ulaşır.

Güneş ışınları her cisimde farklı ısınma meydana getirir. Koyu renkli cisimler, açık renkli cisimlerden daha çok ısınır.

Rafet, aynı büyüklükteki kutulardan birini siyah, diğerini beyaz renkli kâğıtla kapladı. Kutuları delerek ikisine de birer termometre koydu. Kutuları güneş alan bir yere yerleştirdi. Termometrelerin güneş ışınlarıyla ısınmasını önlemek için üzerlerine kupa geçirdi. Bir süre bekleyip termometrelerin sıcaklığını incelediğinde siyah kutudaki termometrenin daha çok ısındığını gördü.

Bu nedenle kışın koyu, yazın açık renkli giysiler giyeriz. Koyu renkler güneş ışınlarını emer ve bizi daha çok ısıtır.

Güneş ışınları, yeryüzüne ulaştığında toprağı ve suyu ısıtır. Toprak ve su da etrafındaki havayı ısıtır. Hava bulutluyken de güneş ışınları yeryüzünü ısıtır ancak bulutlar ışınların yere ulaşmasını engeller.

Günümüzde güneş enerjisinden yararlanmak için birçok yöntem geliştirilmiştir.

Güneş enerjisinden çoğunlukla ısıtma amacı ile yararlanılır. Ülkemizde de çok yaygın kullanılan güneş panelleri güneş ışınlarıyla ısıyı toplar. En çok sıcak su elde etmek için kullanılır. Bu düzeneklerde olduğu gibi güneş enerjisi ısı enerjisine dönüşür.

Güneş enerjisinden elektrik elde etmek için kullanılan güneş pilleri birçok Ol cihazın çalıştırılmasında ucuz enerji sağlar. Hesap makinesi, saat, fotoğraf makinesi ve uzay araçlarında güneş pilleri kullanılır.

Güney Amerika'da yiyeceklerin pişirilmesinde güneş fırınları kullanılır. Güneş enerjisi, ısı enerjisine dönüştüğü için ısınan fırında yiyecekler pişer.

Benzer Yazılar