Asitler ve Bazlar

ASİTLER

Asitler kimyada önemli bir bileşik sınıfını oluştururlar.Asit-latince  anlamına gelen asidus kelimesinden alınmıştır.Günlük gıda maddelerinin bir çoğunda asit vardır.Canlı organizmaların hayatsal faaliyetlerinde asitlerin önemi büyüktür.Mide özsuyu besinlerin sindirimi için %0,4 oranında hidroklorik asit içerir.Proteinlerin oluşumunda amino asitlerin önemi tartışılmaz bir gerçektir.Genel olarak asitler;inorganik ve organik asitler  olarak iki gruba ayrılırlar.Yapısında karbon elementi bulunmayan asitlere inorganik aitler ,karbon elementi kullanılarak oluşturulan asitlere ise organik asitler denir.

ASİTLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ

-Asitlerin tadları ekşidir.Örnek olarak;sirkedeki asetik asit ekşi elmada ki malik asit , limondaki sitrik asit ve askorbik asit(C Vitamini),yoğurt suyundaki laktik asit, meşrubat ve kolalardaki karbonik asit sayılabilir.Ancak her asitin tadına bakamayız.Çünkü asitlerden bazıları parçalayıcı bazıları da zehirlidir.

-Asitler yakıcı özelliğe sahiptir.Asitlerin bu özelliği her asitte aynı şekilde olmaz.Örneğin Hno3 deriye döküldüğünde proteinlerle tepkimeye girer.H₂SO₄ ise hücre suyunu çekerek yakma etkisi gösterir.

-Asit suda çözüldüğünde ne kadar fazla iyon oluşuyorsa,iletkenlik o kadar fazla olur .Kuvvetli asitlerde iletkenlik fazla zayıf asitlerde ise azdır.

-Asitler mavi turnusol  kağıdını kırmızıya çevirir.Turnusol kağıtları indikatör boyası emdirilmiş kağıtlardır.İndikatör boyaları ise ortamın asidik veya bazik olmasına göre renk değiştiren maddelerdir.Örneğin bir indikatör olan metil oranj asitler kırmızı renge döner.

-Asitlerin genel olarak yapılarında proton bulunur.Ancak yapılarında hdrojen bulunan tüm maddeler asit değildir.MC₁ kuvvetli bir asit olmasına karşın nh3 baz özelliği gösterir.CH+ ise asit ve baz karakteri göstermez.

-Bazlarda birleşerek tuz ve su oluştururlar.Kimyada bu tepkimelere nötrleşme tepkimesi denir. 

[BAZ+ASİT --> TUZ+SU]

NaOH + Hcı > Nac I + h₂0

2KOH + H₂SO ₄ + K₂SO₄ + 2H₂O

Ca(OH)₂ + H₂SO₄ - CASO₄ + 2H₂O

-       Metal oksitlerde(Bazik oksitlerle)birleşerek tuzları yaparlar.

                                                  METAL OKSİT + ASİT --> TUZ+SU

Na₂O + 2hcI >>  2NacI + H2 O

CaO + H₂SO₄  >> CASO₄ + H₂O

K₂O + H₂CO₃ >>K₂CO₃ + H₂ O

CUO + 2HNO₃>>CU(NO₃)₃ +  H₂O

 

-       Asitlerin metaller ile olan tepkimeleri , metallerin aktifliğine göre değerlendirilir.Metallerin aktiflik sırası

K , Na , Ca , Mg , Al , Zn , Fe

Aktifliği hidrojenden fazla olan metaller

Cu , Ag , Hg, Au, Pt

Aktifliği hidrojenden az olan metaller  (şeklindedir)

a)      Aktifliği hidrojenden fazla olan metaller seyreltik asitler ile H₂  gazı oluşturacak şekilde tepkime verirler.

METAL+ASİT --> TUZ + H₂   GAZI

Mg + 2Hcı  --> MgCI₂  + H₂

Zn+2Hcı --> ZnCI₂+H₂

b)      Aktifliği hidrojenden az olan metallere  HCI ve seyreltik H₂SO₄ etki etmez.

Cu+HCI  --> Tepkime gerçekleşmez.

Cu+H₂SO₄ --> Tepkime gerçekleşmez.

Ag+HCI  --> Tepkime gerçekleşmez.

c)Aktifliği hidrojenden az olan metallere HCI ve seyreltik H₂SO₄ tepkime verir.Bu tür tepkimelerden H₂ yerine SO₂ oluşur.

Cu+2H₂+SO₄ --> CuSo₄+So₂+2h₃0

                                                        Derişik

Zn+2H₂SO₄ --> ZnSo₄+SO₂+2H₂O

                                                         Derişik

d)Aktifliği hidrojenden az olan metallere HNO₃’ün etkisi ise seyreltik ve derişik olmasına bağlı olarak değişir.HNO₃;Cu Hg ve Ag'’ etki eder.Pt ve Au '‘a etki etmez.

Cu+4HNO₃ --> Cu(NO₃)+2NO₂+2H₃O

                                                     Derişik

3Cu+8HNO₃-3Cu(NO₃)₂ + 2NO + 4H₂O

                                                      Seyreltik

 --Asitlerin ametallere etkisi ise genellikle derişik durumunda olabilir.

C+4HNO₃ --> CO₂+4NO₂+2H₂0

      (Derişik)

C+2H₂SO₂ --> CO₂+2SO₂+2H₂0

      (Derişik)

S+4HNO₃_SO₂+4NO₂+2H₂O oluşur

      (Derişik)

Na2CO₃+H₂SO₂-Na₂SO₄+H2O+CO₂

Ca(HCO₃)₂ + 2HCI – CACI₂ +2H₂O+2CO₂

n  Ametal oksitlerin (CO₂, SO₂, SO₃, N2O₅, P2O₅ gibi) sulu çözeltileri asit özelliği gösterir.Ametal oksitlere asit oksitlerde denir.

ASİT OKSİT +SU  --> ASİT

CO₂+      H₂ O  --> H₂CO₃

SO₂+   H₂O  --> H₂SO₃

SO₃    + H₂o  --> H₂SO₄

N₂O₅   + H₂O  --> 2HNO₃

ÖRNEK

1)      Asitlerin tadları ekşidir.Aşağıdaki çözeltilerden hangisinde asit bulunmaz?

A)Portakal suyu         B) Limonata                C) Vişne suyu

D)Sirke                       E) Sabunlu su

Çözüm:

Verilen ilk dört örneğin tadları ekşidir.Bu maddelerde asit vardır.Sabunla suyun tadı acıdır.Yapısında asit yoktur.                                     CEVAP: E

2)Aşağıdakilerden hangisi  asit özelliklerinden değildir?

A)Sulu çözeltileri elektrik akımını iletir.

B)Kırmızı turnusol kağıdını mavi renge dönüştürürler.

C)Seyreltik çözeltilerin tadı ekşidir.

D)Bazlarda tuz oluştururlar.

                                                                                        CEVAP:B

DİĞER REAKSİYONLAR

Üç tür genel reaksiyondan başka sık karşılaşılan bir takım özel reaksiyonlar da vardır.Bunlar yukarıdaki  reaksiyon türlerinden birine benzese de özel hali ile bilinirler.

1.      Metallerin Asitlerle Reaksiyonu

Metallerin asitlerle reaksiyonundan tuz oluşur,hidrojen gazı açığa çıkar.Mesela , Al metalinin HCI ile reaksiyonundan AICI₃  tuzu oluşurken , hidrojen gazı açığa çıkar.

Metal + Asit  --> Tuz + Hidrojen gazı

Al(k) + 3HCI (suda) --> AICI₃(suda)+ 3/2H₂(g)

Soy metallerin dışında ki metaller hidrojenden daha aktiftir.Bu yüzden burada Al metali Al^+3c

Yükseltilirken bileşik haline geçerken asit katyonu olan H⁺    iyonu H_2’ye  indirgenmektedir.

Metallerin asitlerle reaksiyonlarına aşağıdaki örnekler verilebilir.

Zn(k)   +  2HCI(suda)  --> ZnCI₂ (suda)   +  H₂(g)

2Na(k)  +  2HCI(suda) --> 2NACI (suda)  + H₂(g)

Mg(k)  +  H₂SO₄(suda) --> MgSO₄(k)  + H₂(g)

Fe(k)  +  2HNO₃(suda) --> Fe(NO₃)₂(suda)+H₂(g)

2)      Soy ve yarı soy metallere (Cu- Hg- Ag- Pt- Au) oksijensiz asitler etki etmezler.

Cu+HCI -->           Reaksiyon vermez

Ag+HCI -->           Reaksiyon vermez

3)Yarı soy metallere (Cu-Hg-Ag) yükseltgen   özellik gösteren asitler etki ederler.H₂SO₄ ve HNO₃ yükseltgen özellik gösteren iki önemli asittir.Bunların yarı soy metallere etkisinden tuz,oksit ve su oluşur.

          Yarı soy metal + Yükseltgen asit  --> Tuz + oksit + su

Asit olarak derişik  HNO3 asidi kullanıldığında NO2 gazı açığa çıkar , tuz ve su oluşur.HNO3 deki azot indirgenirken , metal yükseltgenir.

Ag(k)2HNO₃(suda)        Derişik          AgNo₃(Suda)    No₂(g) + H₂O(s)

Cu(k)+ 4HNO₃(SUDA)     Derişik        Cu(NO₃)₂(suda)+    2NO₂(g) + 2H₂O(s)

Seyreltik HNO3 asidi kullanıldığında ise NO gazı açığa çıkar.Gümüş ve bakırın seyreltik nitrik asitle reaksiyonları aşağıda verilmiştir.

Ag(k)+4hno₃(suda) --> 3 AgNO₃+ NO (g) 2H₂O(s)

3cu(k)+HNO₃(suda) --> 3 Cu (NO₃)₂  + 2NO(g)   + 4h₂O(s)

4)Altın (Au) be platin (Pt) tam soy metaldir.Bunlar asitlerle hidrojen çıkışı ile reaksiyona girmediği gibi yükseltgen özellik gösteren asitler de reaksiyon vermez.

Altına yalnızca kral suyu denilen (3HCI+HNO₂₎  karışımı etki eder.

Au(k)+HCI(suda)+HNO₃   --> AuCI_{3  +}   NO(g)+ 2HO(s)

METALLERİN BAZLARLA REAKSİYONU

Genelde metaller bazlarla reaksiyon vermezler.Ancak amfoter metal olarak bilinen Al, Zn , Sn, Pb , Cr  gibi metaller derişik kuvvetli baz çözeltileriyle reaksiyon verirler.Reaksiyon sonucunda hidrojen gazı açığa çıkar.

     Amfoter metal + Baz --> Tuz+ hidrojen gazı

     

     Al(K)+ NaOH(suda) -->Na₃ AlO₃ + H₂ (g)

      Zn(k)+ NaOH(suda) --> Na₂ZnO₂   + H₂ (g) 

Amfoter metallerin oksit ve hidroksit bileşikleri de amfoter özellik gösterirler.Bunların kuvvetli bazların derişik çözeltileri ile reaksiyonundan ise tuz ile su oluşur.

Benzer Yazılar